NostalZine april 2021
10e jaargang, nr. 1
Inleiding
Beste lezers
 
Niemand had gedacht dat we meer dan één jaar na het begin van de coronapandemie nog steeds geen uitzicht zouden hebben op wanneer onze normale werking weer kan hervatten. De realiteit is echter dat we nog steeds in heel veel onzekerheid leven.
 
In dit voorjaars-NostalZine jammer genoeg dus geen aankondiging van onze geplande ritten en evenementen. De enige datum die vast ligt is deze van onze NostalBusRally. Als alles volgens plan verloopt, zal die doorgaan op 20, 21 en 22 augustus. Achter de schermen werden de voorbereidingen een half jaar geleden weer opgestart. We kijken er naar uit om in de loop van mei opnieuw breder te kunnen gaan communiceren. Op dat moment zullen ook zowel deelnemers (groepen met bussen) als vrijwilligers (die een handje helpen op het event) zich kunnen aanmelden. Voorlopig zijn er geen aanwijzigingen dat we ons event niet kunnen laten doorgaan, laat ons allen hopen dat dat zo blijft. We komen later dus nog terug met meer informatie.
 
Ook al kunnen we geen activiteiten organiseren, achter de schermen werd er niet stil gezeten. De Werkgroep Techniek rondde met verve de restauratie van onze Van Hool - Cummins 4481 af! De voorstelling van die bus hebben jullie al een tijdje te goed. We hopen dat nog voor onze Rally te kunnen organiseren, maar het wordt dus afwachten.
 
In tussentijd werd ook bus 106118 onder handen genomen, een verslag van deze werken is te vinden verderop in de nieuwsbrief.
 
Na het beëindigen van het project Cummins, dienden we bij Herita ook een nieuwe aanvraag voor projectrekening in. Inmiddels kregen we goedkeuring om ons volgende restauratieproject ook te financieren met een Herita-projectrekening. De komende jaren zal de groene Van Hool - Fiat SV682 van Siau door NostalBus worden gerestaureerd. Je leest er meer over op onze website of op de site van Herita. 
 
Last but not least: vorige maand gaf NostalBus ook een boek uit! Het boek "NostalBus - 10 jaar passie voor autobussen en hun liefhebbers" is sinds kort te koop via onze webshop. De prijs bedraagt (exc. verzending) 20,00 euro. Met de kortingscode BOEKLID genieten onze leden 2 euro korting. Heb je er nog geen in huis? Bestel dan vlug! Uiteraard steun je onze vzw ook financieel met je aankoop.
 
Onze vereniging interesseert je? Je wil ons financieel of materieel steunen of gewoon af en toe een handje meehelpen? Dan heten wij je graag welkom als lid van onze vzw!
 Lid worden kan snel en gemakkelijk via onze website, waar ook alle informatie terug te vinden is. Op het einde van deze nieuwsbrief vind je nog een kort overzicht.

Hou het veilig en graag tot binnenkort!
het bestuur van NostalBus vzw
 
 
AGENDA 2021
 
20-21-22 augustus
 
Houd ook onze Facebookpagina in de gaten! We posten er regelmatig updates en nieuwe evenementen. Voor bijkomende vragen kan je zoals steeds terecht op info@nostalbus.be.
 
Boek "NostalBus - 10 jaar passie voor autobussen en hun liefhebbers"
Ter gelegenheid van de tiende verjaardag van NostalBus werd een boek uitgegeven. Het boek vertelt het verhaal van de oprichting van de vereniging en heeft het natuurlijk over wat NostalBus de voorbije 10 jaar, samen met alle vrijwilligers en dankzij vele leden en sympathisanten, heeft kunnen realiseren. Het is ook een terugblik op de busgeschiedenis met veel fotomateriaal uit het tijdperk van de Buurtspoorwegen. Zowel de doorwinterde busliefhebber als het grote publiek dat houdt van nostalgische foto's en anekdotes, zal zijn gading vinden in deze uitgave.
 
Het boek is te koop via onze webshop op https://boek.nostalbus.be.
 
 
Prijs: 20,00 euro (excl. verzending)
Ledenprijs: 18,00 euro (excl. verzending) – gebruik hiertoe kortingscode BOEKLID
Verzendkost naar België: 5,70 euro
Verzendkost naar buurlanden: 10,00 euro
 
Auteur: Sven De Boeck
Uitgever: NostalBus vzw
ISBN 9789464207491
128 pagina’s
Eerste druk: januari 2021
Vormgeving: Bram Devlieger, Christof De Bo, Sebastiaan Van Hoof
Nazicht teksten: Alex De Vreeze, Ivo Van Steenwinkel
 
Uitgegeven met de steun van META vzw
 
 
 
7 februari ontwaakte Vlaanderen nog eens onder een wit sneeuwtapijtje. Dat was natuurlijk de uitgelezen kans om een aantal sneeuwfoto's te gaan nemen, waarvan we er graag toch een aantal delen met jullie. Foto's Bram Devlieger.
 
Bus 106118 krijgt een grote opknapbeurt
Zondag 21 februari was de startdatum om spatborden en buitenaanbouwdelen van de bus demonteren. We gingen met een beperkte groep 2 zondagen na elkaar in Lochristi aan de slag (dit omwille van het C-woord). Het dak werd volledig afgeschuurd, alle sierlatjes werden afgehaald, alle plaatsen waar roest of andere problemen opdoken werden genoteerd en bekeken om dit opgelost te krijgen. Bus 18 werd dan op 28 februari na de werkdag overgebracht naar de stelplaats van Ganda Cars, waar deze kan binnen staan om volledig in orde gezet te worden en waar hij zijn nieuwe ‘verfjasje’ zal krijgen later dit voorjaar.
 
 
De dakwerker was te geconcentreerd bezig om zich te laten fotograferen... :-) 
 
De voor- en achterbumper krijgen extra aandacht, deze werden voor het gemak gedemonteerd. Ook werden alle sierlatjes van de oude verf ontdaan. Dit omdat alle verf er begon af te schelveren en er ook oxidatie ontstond. Ze werden daarna in de primer gezet en terug gemonteerd
 
  
  
 
We hebben ook de schade aan de bus rechts vooraan hersteld, het sierlatje was weg en carrosserie geplooid. We hebben terug een profiellatje gelast en daarop een sierlatje gemonteerd en bijgewerkt met plamuur.
 
 
 
We vervingen ook 2 delen carrosserieplaat, deze waren aan het doorroesten. Deze zijn nu vervangen door inox exemplaren
 
  
 
De carrosserie werd grondig nagekeken en alle plaatsen die oneffen waren, werden bijgewerkt met (vezel)plamuur en erna effen geschuurd. Die delen werden dan in de primer gezet.
 
  
  
 
Ondertussen krijgt de bus ook een technisch nazicht. Er werden al een aantal waterdarmen en bijhorende spanbanden vervangen. Ook de thermostaten werden uit voorzorg vervangen omdat het thermostaathuis lekte en dus toch open moest. Ook de details krijgen aandacht door o.a. het controlepeilglas van de koelvloeistof te reinigen zodat dit weer mooi zichtbaar is. Ook de zo van ver herkenbare fluo rode stickers aan de deurstijlen kregen een nieuw stickerlaagje.
 
 
  
 
De sierlatjes onder de deuren waren ook beschadigd. Er werden dus nieuwe voorzien.
 
 
De bedoeling is nu dat alle schilderwerken worden afgerond in de loop van midden april. Er moeten nog enkele technische zaken gebeuren. De bus zal ook zijn onderhoud krijgen en klaargezet worden voor de keuring.
 
Wordt vervolgd…
 
 
Tekst en foto's: Ralf Huylebroeck
 
 
Een nieuw restauratieproject met bijhorende giftenrekening
Een nieuw restauratieproject

NostalBus slaagde er gedurende de voorbije 10 jaar in om een niet gering aantal historische bussen te reactiveren en/of te restaureren. Het laatste grote restauratieproject was de restauratie van onze Van Hool - Cummins AU124 #4481, dat liep van 2015 tot en met 2020. Begin 2020 haalden we ons volgend project al op. Een oude Van Hool - Fiat uit 1970 werd ons door autocarbedrijf De Zigeuner uit Diepenbeek geschonken en zal de komende jaren zorgvuldig opnieuw in staat gesteld worden. Net zoals onze vorige projecten wordt ook voor dit project opnieuw een projectrekening geopend bij Herita. Op die projectrekening kan iedereen fiscaal aftrekbare stortingen doen. Giften vanaf 40 jaar op jaarbasis zijn voor 45% aftrekbaar via de Belgische personenbelasting.

De NostalBus-collectie

NostalBus is één van de vijf vzw’s in België die instaat voor de restauratie, bewaring en exploitatie van historische lijnbussen. Wij spitsen ons voor het collectiebeleid toe op de periode 1977 – 1991 en differentiëren ons daarmee van andere verenigingen die vaak op een veel langere tijdsgeest werken. De 8 voertuigen die zich momenteel in onze collectie bevinden zijn erfgoed en weerspiegelen een diverse collectie van autobussen uit de betrokken periode, allen representatief voor het Belgische openbaar vervoer van weleer. Bovendien zijn alle voertuigen, op één na, van Belgische makelij. NostalBus maakt deel uit van de Vlaamse koepel META (Mobiliteitserfgoed Tram en Autobus), mede beheerd door VVM De Lijn. 

1977-1991: een kleurrijke periode

NostalBus bewaart conform haar statuten rijdend autobuserfgoed en aanverwante objecten uit de tijdsperiode van 1977 tot 1991. Hoewel deze periode slechts 14 jaar overbrugt, omvat deze heel wat interessante wendingen. Tijdens deze korte periode kende het nationaal openbaar busvervoer maar liefst 6 verschillende kleurstellingen. Tot 1977 typeerden de rode bussen van de NMVB het straatbeeld, die vanaf dat jaar oranje zouden worden. Ook de groene bussen, die in opdracht reden van de NMBS, verdwenen vanaf 1977 met mondjesmaat uit het straatbeeld gezien de NMBS haar busactiviteiten moest stopzetten en het beheer van deze contracten overging naar de Buurtspoorwegen. In 1989 lanceerden de Buurtspoorwegen een nieuwe frisse witte livrei met blauwe strepen, ter vervanging van het klassieke oranje. Lang zou die periode niet duren: door de regionalisering van het stads- en streekvervoer werd de NMVB immers opgesplitst in wat we vandaag kennen als De Lijn in Vlaanderen en de TEC in Wallonië. Ook de verschillende stadsbedrijven, met uitzondering van de MIVB die in het Brussels gewest nog steeds actief is, werden opgeslorpt door de Vlaamse of Waalse vervoermaatschappij.

Gedurende de voorbije 10 jaar wist NostalBus het merendeel van deze markante kleurstellingen al te verzamelen door re-activatie en restauratie van verschillende bustypes. Wat nog ontbreekt is de groene kleurstelling. Met dit project komt daar verandering in: de bus uit 1970 – meteen ook de oudste uit de collectie – reed in een verpacht contract 7 jaar in opdracht van de NMBS en dus in de groene kleuren.

Siau verzorgde busuitbating met dit voertuig tot eind 1987. Een zekere periode nadien werd de bus overgenomen door autocarbedrijf De Zigeuner uit Diepenbeek. Daar kreeg de bus een eerste restauratie. Tijdens de jaren die volgden werd de bus statisch bewaard, maar takelde de bus sterk af. De Zigeuner schonk de bus aan NostalBus. Wij engageren ons nu om deze weer tiptop in orde te zetten en ook rijvaardig te onderhouden in de toekomst.

Op deze link vind je een filmpje terug (5 minuten) over de overbrenging van de bus naar onze loods in Lochristi, gecombineerd met algemene beelden van de bus en een verslag van de eerste beperkte technische werkzaamheden. 

De projectbus: Siau 263103

Siau werd opgericht in 1954 en werd in het jaar 1999 overgenomen door de groep De Decker – Van Riet. Gedurende haar bestaan passeerden een 23-tal bussen de revue. Tot 1977 reden de voertuigen voornamelijk op de aanvullende NMBS-verbinding 53a tussen Gent, Dendermonde, Aalst en Londerzeel. In 1977 haalde het bedrijf het contract 2631 binnen en waren de bussen terug te vinden op verschillende lijnen in de ruime regio tussen Londerzeel, Aalst, Gent en Dendermonde. Dit in opdracht van de Buurtspoorwegen. Meer informatie over de geschiedenis van het bedrijf, lees je onder de volgende titel.

Van type 682 reden er sinds 1958 een 100-tal bussen in België, allemaal bij private exploitanten en dat verspreid over het gehele land. De laatste bus van dit type ging bij een Waalse exploitant uit dienst in 1999 na 29 jaar dienst! De door NostalBus bewaarde bus is van het vierkante type, maar in de jaren ’50 en ’60 werden er vooral meer afgeronde modellen gebouwd. Stuk voor stuk werden deze voertuigen uitgerust met een Fiat-motor.
 
De bus ter hoogte van de Oude Vest in Dendermonde, april 1985. Foto Marc Colman.
 
Een vleugje geschiedenis over het bedrijf Siau...

Frans Laureys, uit de Damstraat 32 te Hamme, vraagt op 18 maart 1925 samen met een zekere Jan Van den Berghe (ook uit Hamme) een lijn Sint-Niklaas - Hamme via Elversele aan. Ze beschikken over een Ford-T bus. In een brief uit januari 1926 laat Laureys aan de deputatie weten dat Van den Berghe zijn rechten op hem overgedragen heeft.
 
Op 27 december 1927 vraagt hij de lijn nogmaals aan. Ze loopt nu via Kettermuit en Elversele. Wellicht krijgt hij een voorlopige toelating. Het KB dat alles officieel maakt, volgt pas op 4 september 1929.
 
Wanneer midden 1935 de Autobus des Flandres hun machtiging voor de lijn Sint-Niklaas - Aalst ontnomen wordt, vraagt Laureys of hij zijn lijn tot in Dendermonde mag verlengen, tot zolang er een definitieve oplossing is. Omdat de lijn grotendeels parallel loopt met de spoorlijn 56, beslist de NMBS de lijn voor haar op te eisen. De maatschappij dient bij de deputatie een dossier in voor de lijn Sint-Niklaas - Dendermonde.
 
Ondertussen beslist Laureys om zijn lijn aan de NMBS over te dragen. Dit gebeurt op 9 juni 1936. Een maand eerder (8 mei) verscheen al het KB dat de NMBS de machtiging voor de lijn Sint-Niklaas - Dendermonde verleende. De NMBS beslist om Frans Laureys als pachter te houden. In de NMBS-dienstregeling krijgt de lijn het nummer 200.
 
Vanaf 23 oktober 1940 wordt de dienst verboden, omdat ze parallel loopt met de spoorweg. Ook is alle materieel opgeëist.
 
Na de bevrijding krijgt de NMBS op 20 maart 1945 een voorlopige toelating om de lijn terug op te starten. Ondertussen is Jules Siau partner geworden van Frans Laureys. In 1947 vinden we twee Renaults terug (33-7 en 33-26). Later komt daar nog een Büssing (33-43) bij
In de dienstregeling vinden we de lijn als 237 terug, in mei 1952 als 266 hernummerd.
 
Op 2 juni 1957 wordt het reizigersverkeer op spoorlijn 56 (Sint-Niklaas - Dendermonde) opgeheven. Er komt een vervangende busdienst 56, die de aanvullende dienst 266 opslorpt. Het zijn de Buurtspoorwegen die deze lijn voor de NMBS gaan uitbaten. De firma Laureys-Siau verdwijnt.
 Wellicht als compensatie voor zijn verloren ritten, begint Jules Siau op dezelfde dag te rijden op de vervangdienst 53a Gent-Londerzeel, die hij met Alfons De Decker deelt.
 
Op 1 juli 1967 werd de firma Siau Gebroeders opgericht als opvolger van de eenmanszaak van Jules Siau. In 1977 stop de NMBS met busuitbating en worden de contracten van rechtswege overgedragen naar de Buurtspoorwegen. Vanaf dan rijden de bussen niet langer in de groene NMBS-livrei maar wel in de oranje NMVB-kleuren. De bussen worden ondergebracht in het contract 2631.
 
Op 11 oktober 1996 veranderd de naam van het bedrijf in Michel Siau nv.
 
In 1999 wordt het bedrijf gesplitst en worden 2 nieuwe entiteiten opgericht. Enerzijds gaat Michel Siau verder met de activiteiten van een BMW-concessie (huidig garage Gregoir & Co in Dendermonde). Anderzijds ziet de naam Siau Gebroeders opnieuw het levenslicht voor wat betreft de busuitbating. In hetzelfde jaar nog wordt die laatste tak overgenomen door De Decker-Van Riet. Op 26 juli 2001 fusioneert dat bedrijf dan weer met Cars Lux. Sindsdien is de juridische context ongewijzigd. 
 
Eén van de andere bussen uit het contract, hier de 263105, klaar voor vertrek op lijn 53a aan het Gentse Sint-Pietersstation, mei 1984. Foto Edward Busst.
 
Het project in detail
 
We verwachten ongeveer 4 jaar nodig te hebben om de bus opnieuw volledig in staat te stellen.
  • 2021-2022: chassis- en andere metaalwerken, constructie van nieuwe zijramen en achterruit, vernieuwen van de uitlaatlijn, vervangen van pneumatische onderdelen en remwerk
  • 2022-2023: vernieuwen van de elektrische circuits, nazicht en revisie van de aandrijflijn en andere mechanische onderdelen
  • 2023-2024: voorbereiding en uitvoeren van de eigenlijke schilderwerken, afwerken van het interieur
Deze werken worden waar mogelijk steeds uitgevoerd door onze eigen ploeg vrijwilligers van de Werkgroep Techniek.
De totale kostprijs voor de rijvaardige restauratie wordt geraamd op ongeveer 30.000 euro.
 
Steun ons project met een fiscaal aftrekbare gift!

Sinds 2012 is NostalBus aangesloten bij Herita vzw. Herita is een belangrijke partner voor het erfgoed in Vlaanderen en is in feite de Vlaamse National Trust. De belangrijkste taken van Herita zijn:
  • draagvlak voor onroerend erfgoed vergroten de erfgoedsector versterken
  • onroerend erfgoed ontwikkelen, beheren en ontsluiten
  • Herita zorgt ook voor het beheer van monumenten (zoals de oude Tramsite in Schepdaal). Die activiteiten gebeuren onder de merknaam Open Monumenten.
Herita biedt ons de mogelijkheid om een "projectrekening" te openen. Via deze projectrekening kunnen giften worden verzameld, specifiek bedoeld voor dit project. Herita is erkend als instantie voor het uitgave van fiscale attesten. Dat schept dus een belangrijk voordeel voor de schenker. Giften vanaf 40 euro (op jaarbasis) zijn op die manier voor 45% aftrekbaar via de belastingen.
 
Een voorbeeldje: je wil ons project steunen en doet een gift van 250 euro. Je krijgt het jaar volgend op je storting van Herita automatisch een fiscaal attest toegestuurd. Dit verschijnt automatisch in je vooraf ingevulde belastingaangifte. Op die manier krijg je 45% x 250 = 112,50 euro belastingvermindering. Netto kost de schenking jou dus maar 137,50 euro. NostalBus kan echter over de volle 250 euro beschikken. Een win-win-situatie dus!
 
Giften zijn meer dan welkom op volgende rekening:
BE37 7450 4520 7628
Herita - NostalBus
Oude Beurs 27
2000 Antwerpen
Vermeld als mededeling "gift NostalBus".
 
Alvast bedankt!
 
De geschiedenis van de versnellingsbak: de tweebak
Al heel vroeg in de autogeschiedenis werd men geconfronteerd met de drie wetten van Newton.
 
De eerste wet kan zo worden geformuleerd:
Om de bewegingstoestand van een voorwerp te veranderen is een kracht nodig. Deze kracht kan uitwendig zijn (hand gooit bal) of inwendig (eigen stuwkracht versnelt een raket).
 
Of
 
Zonder kracht wordt een voorwerp niet versneld.
 
Zonder het optreden van een kracht houdt een voorwerp dus een constante snelheid, die… 0km/u kan zijn (ingeval van rust).
 Een aandrijfmotor als krachtbron was dus onontbeerlijk.
 
En Newton’s tweede wet:
  • een voorwerp in rust zal in beweging gebracht worden als er een kracht op werkt.
  • een voorwerp in beweging zal versnellen, vertragen of van richting veranderen als er een resulterende kracht op werkt.
En net dat is nu iets waar men het hoofd op brak. Die aanzet, van stilstand naar beweging vroeg een extra kracht die de motor niet op kon brengen. Een reductie van de kracht naar de wielen drong zich op, al was het maar om van stilstand naar een beweging te gaan: de eerste versnelling (eigenlijk: reductie) was een feit.
 
En tenslotte Newton’s derde wet: actie = reactie.
Uit de derde wet van Newton kan men de wet van behoud van impuls afleiden: de totale hoeveelheid van beweging van een gesloten systeem verandert nooit.
 
 
We kennen allemaal het verschijnsel van onze autobussen die vlot 100km/u aanhouden zolang het horizontaal blijft, maar plots snelheid inboeten bij het nemen van een opwaartse helling. Het eigen gewicht, de eigen bewegende massa van 12 tot 16 ton wil  in beweging blijven en zorgt voor een groot deel van de kracht om de snelheid te behouden. Rijden onder deellast wordt dit genoemd. Elke bijkomende tegenwerkende kracht echter zal die deellast bijzonder vlot teniet doen, waarbij de krachtbron stevig uit de pijp mag komen.
 
Echter, rijden op deellast liet toe een tweede versnelling toe te voegen waarbij al sneller gereden kon worden eens de aanzetlast achter de rug was.
 
“Tweebakken” waren bij aanvang dus heel populair. We vinden ze nog steeds terug in tal van historisch treinmateriaal: 4620, Brosseltje, 4403, 8040 e.a., maar ook, verrassend bij Amerikaaanse wagens uit de 50’s, als tweetrapsautomaat, gekend als de  “power-glide”.
 
Maar laat ons hiervoor eens een eindje meerijden in een Ford-T. Of beter, in de T-Ford-autobus uit 1923.
 
Foto: Ford, Gelderse Tramweg Maatschappij. T Fort autobus uit 1923. Motor/chassis: Ford (model T), Ontario (Canada). Carroserie: Verheul (Waddinxveen), Lengte: 4,90 meter. Gewicht (leeg): 1.670 kilogram. Zitplaatsen: 8. Nieuwe carrosserie in 1951. De Ford behoort tot de collectie van Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek. Fotolocatie: Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem 

Het Ford model T, (bijgenaamd T-Ford en Tin Lizzie in de VS) van de Ford Motor Company werd gebouwd vanaf 27 september 1908 en was een van de eerste auto's die in massaproductie werd genomen (de eerste in massa geproduceerde auto was de Oldsmobile Curved Dash).
 
Deze auto, en ook de bus die hierboven op de foto te zien is, beschikt over een tweeversnellingsbak die eigenlijk een voorloper is van de latere tweetraps (half)-automaat: de aandrijvingen of uitschakelingen van een gang gebeurt met rembanden.
 
Onze pre-vzw en wijlen “Micheline-bus” indachtig (was een tweetraps!), ga ik hier graag eens op in. Al heeft de besturing van de T-Ford-bus niets meer te maken met wat we nu kennen. Alleen daarom graag jullie aandacht.
 
Zomaar in een Ford-T instappen en vertrekken staat gegarandeerd gelijk met potten en botten breken. Rijles nemen is een noodzaak. De bediening van een T-Ford wijkt immers nogal af van de bediening van een moderne auto. Immers, pas enkele decennnia later werd de klassieke lay-out met gas-, rem- en koppelingspedaal gemeengoed.
 
 
Voor de bediening beschikt de T-Ford over 2 hendels achter het stuur en over 3 pedalen op de vloer, plus een hendel op de vloer, links naast de pedalen.
 
Beginnen we met het starten van de motor.
 
 
 
Met de linker hendel achter het stuur wordt de voorontsteking geregeld. Tijdens het starten moet deze zo laat mogelijk worden gezet (hendel hoog) om te voorkomen dat de motor terugslaat. Bij auto's met een elektrische startmotor (vanaf 1919) kan een terugslag een kapotte startmotor tot gevolg hebben en bij handmatig starten (aanslingeren) een gebroken duim of pols.
 
Als de motor eenmaal loopt kan de voorontsteking ongeveer halverwege worden gezet en bij rijden op vol vermogen (hendel laag), zo vroeg mogelijk.
 
 
Het contactslot heeft 3 standen:
-       linksom: ontsteking op batterij (tijdens het starten), vanaf 1919 met startmotor
-       midden: uit
-       rechts: ontsteking op de vliegwielmagneto (rijstand). Deze optie was niet altijd beschikbaar
 
De praktijk. Tijdens het starten wordt het contactslot naar links gezet, waardoor de ontsteking zijn elektrische stroom uit de 6V-batterij (of accu, wanneer de auto een elektrische installatie heeft) haalt. De vliegwielmagneto levert namelijk onvoldoende vermogen tijdens het starten. Als de motor loopt wordt het contact naar rechts gezet, waardoor de ontsteking wordt gevoed vanuit de vliegwielmagneto. Hierdoor leveren de vier trilbobines een (veel) hogere spanning waardoor de motor ook beter loopt. Jawel, elke “bougie” had zijn eigen “bobine” die 20.000V leverde.
Het rechter hendel achter het stuur is het gashendel. De auto heeft immers geen gaspedaal!
 
 
Heel onwennig wordt het als we de pedalen willen bedienen. De indeling van de pedalen is als volgt:
-       Linker pedaal: koppeling + versnelling (alleen vooruit)
-       Middelste pedaal: achteruit
-       Rechter pedaal: transmissierem
 
Door het linker pedaal in te trappen (met de handremhendel vooruit) wordt de eerste versnelling gekozen en zal de auto ook onmiddelijk in “low gear” wegrijden. Zodra de auto een beetje op snelheid komt, verminder je de gas laat je het linker pedaal geheel los, waardoor er naar de tweede versnelling (“high gear”) wordt geschakeld (de auto heeft zoals al eerder vermeld maar twee versnellingen). Door het pedaal nu half in te trappen komt de transmissie in vrijloop en kan er worden gestopt. Is de neutrale stand moeilijk te vinden, dan kan de handremhendel half aangetrokken worden.
 
 
Het hendel links naast de pedalen (handrem) heeft drie standen en twee functies:
-       De transmissie:
o   In transmissie rijden: (hendel voorwaarts)
o   in vrijloop houden (half aangetrokken 90° vloer)
-       Handrem (geheel aangetrokken)
 
De handremhendel helemaal naar voor duwen en het linker pedaal hierbij indrukken laat rijden toe. Omschakelen van versnelling gebeurt zoals eerder vermeld met het linker pedaal: lossen  = tweede versnelling.
 
Door de handremhendel half aan te trekken wordt via een rembandmechanisme het koppelingspedaal in de vrijloop gezet. Hierdoor kan de motor stationair draaien, zonder dat je het koppelingspedaal steeds half ingetrapt moet houden. Onervaren bestuurders gebruiken deze stand ook vaak tijdens het achteruit rijden.
 
Als het hendel geheel wordt aangetrokken komt de auto op de handrem te staan. Hierbij worden tevens de linker en rechter pedaal mechanisch aangetrokken (ingeduwd), waarbij naast de achterremmen (trommelremmen) ook de koppeling en de transmissierem de wagen stevig op de plaats houden.
 
Achteruit rijden doet men door de koppeling half in te trappen (vooruit in vrijloop) of de handrem half aan te trekken en vervolgens het middelste pedaal zo ver mogelijk in te trappen. Zodra het middelste pedaal los wordt gelaten kan de auto weer worden gestopt.
 
Het rechter pedaal is voor de bediening van de transmissierem. Door dit pedaal in te trappen wordt de auto afgeremd.
 
In tegenstelling tot de moderne auto's zit bij de T-Ford de bedrijfsrem dus in de versnellingsbak. De trommelremmen op de achterwielen zijn alleen voor de handrem bedoeld en worden dus tijdens het rijden niet gebruikt. Op de voorwielen heeft de T-Ford… geen remmen.
 
In geval van nood kan de achteruit (eventueel in combinatie met de transmissierem, waarbij drie pedalen tegelijk worden ingedrukt - de hiel-tip-methode) ook als rem worden gebruikt. Er gaat hierdoor niets kapot doordat alle tandwielen van de versnellingsbak continu met elkaar in aangrijping zijn. Het activeren van de achteruit (en ook van de eerste versnelling) gebeurt door een remband die om een stalen trommel in de versnellingsbak wordt gespannen. Neem maar aan dat iemand die onervaren is met T-Ford en een noodstop op reflex uitvoert zeker die middelste pedaal zal gebruiken, wat dus toch gelukkig een remmende functie oplevert, al zal je wellicht stilstaan in het volgende postnummer.
 
Al bij al is het een geluk dat er al honderd jaar geleden een universeel pedaalsysteem opkwam dat tot op heden nog gemeengoed blijkt te zijn. Onze rijreflexen naar een T-Ford omzetten is niet evident en was hier louter illustratief!
Volgende keer meer over de evolutie in versnellingsbak-land.
 
Bronnen:
-       Eigen kennis
-       Peter Reedijk  |  Ford US Model T
-       Wikipedia
-       Youtube
 
Tekst: Jan Huylebroeck
 
Lid worden van NostalBus?
Onze vereniging interesseert je? Je wil ons financieel of materieel steunen of gewoon af en toe een handje meehelpen? Dan heten wij je graag welkom als lid van onze vzw!
 
Lid worden kan snel en gemakkelijk via onze website, waar ook alle informatie terug te vinden is. Hierbij geven we nog een kort overzicht.
 
Het lidgeld bedraagt 20 euro, over te maken op rekening IBAN BE67 0688 9123 2387 (BIC GKCCBEBB). Wat krijg je daarvoor terug?
- je wordt op de hoogte gehouden van onze externe én interne activiteiten
- je kan een handje toesteken op werkdagen of bij onze administratie
- je krijgt korting op tal van activiteiten (rondritten, ledenactiviteiten, ...)
- indien je rijbewijs het toelaat, kan je je af en toe uitleven met een van onze historische bussen, wij zijn steeds op zoek naar vrijwillige chauffeurs
- ...
 
Wie lid wordt na augustus, krijgt het daaropvolgende jaar er automatisch gratis bovenop!
 
Voor meer informatie kan je ons contacteren op info@nostalbus.be!
 
NostalBus is aangesloten bij Herita.
 
Via onze projectrekening bij Herita kunnen er fiscaal aftrekbare giften worden geschonken om de werking van NostalBus te ondersteunen.
 
Meer informatie op https://herita.nostalbus.be
  
 
Redactie M.K. - R.H. - J.H - K.G.
Powered by YMLP.com