NostalZine april 2020
9e jaargang, nr. 2
Inleiding
Beste lezer,
 
Momenteel ondergaan we met z’n allen een moeilijke periode in de strijd tegen het Corona-virus. Geen twijfel over het feit dat onze volksgezondheid primeert en wij hopen dan ook dat iedereen de voorgeschreven maatregelen opvolgt. Hopelijk vinden jullie, naast uiteraard ook andere zaken, in onze gedeelde buspassie een uitlaatklep om de tijd dezer dagen wat te verdrijven. Bovendien willen we eveneens onze steun betuigen aan alle slachtoffers en hun naasten.
 
De strenge voorschriften die ons allen werden opgelegd door de overheid, hebben uiteraard ook op de werking van onze vereniging een ongeziene impact. Zowel op technisch vlak als binnen de exploitatie liggen de activiteiten volledig stil. Het evenement ‘125 Jahre Motor-Omnibus’ in het Duitse Netphen, waar ook NostalBus te gast zou zijn, werd eveneens afgelast. Door de recente ontwikkelingen zijn wij helaas ook genoodzaakt om de voorjaarseditie van het anders zo gezellige Dia Nostalgia te annuleren. Deze activiteit stond gepland op vrijdag 10 april en zou volledig in het teken van onze NostalBusRally staan. Voor de rondritten die later dit voorjaar gepland staan, volgen wij de situatie op de voet op en houden jullie hieromtrent op de hoogte. Ondanks alles blijven onze vrijwilligers achter de schermen toch naarstig in de weer om de vereniging draaiende te houden. Zo gaat onder meer de organisatie van die NostalBusRally onverstoord voort, al verloopt het vergaderen via de digitale weg soms wat moeizamer dan de traditionele manier. Aan de hand van deze nieuwsbrief geven wij u graag ook een update over het reilen en zeilen binnen NostalBus tot vlak voor het afkondigen van de noodtoestand. Een portie interessant leesvoer dat hopelijk een druilerig moment in deze moeilijke periode enigszins opfleurt.
 
 
Graag tot binnenkort!
 
uw NostalZineredactie
 
AGENDA 2020
 
 
Vrijdag 10 april
Dia Nostalgia
(Afgelast)
 
Nieuwe datum te bepalen
Rondrit Gohy O405 + STIV
(Onder voorbehoud) 
 
Zaterdag 6 juni
(Onder voorbehoud)
 
Zaterdag 11 juli 
 
Weekend 21 t.e.m. 23 augustus
 
Zondag 11 oktober
 
Vrijdag 13 november
 
Zondag 20 december
 
Houd ook onze Facebookpagina in de gaten! We posten er regelmatig updates en nieuwe evenementen. Voor bijkomende vragen kunt u zoals steeds terecht op info@nostalbus.be.
 
NostalBusRally 21-22-23 augustus 2020
Ontkennen kan niet, Covid-19 jaagt een schok door ons leven. We worden precies gereset. Pas op, voor sommige zaken is dit niet zo slecht. Het komt niet door de verdoving van mijn operatie, maar ik voelde me de laatste dagen al meermaals terug in de jaren ’80… Ach, was alles maar zo puur gebleven!
 
DAT is ook de bedoeling op 21, 22 en 23 augustus, wanneer we onze 10de verjaardag zullen vieren. We laten de jaren ’80 (en andere decennia) herleven met een heuse NostalRally. NEEN lieve leden en vrouwelijke sympathisanten van het tegenovergestelde geslacht, we gaan niet racen met onze bussen!
 
Een rally is een samenkomst van onze bussen, met deze van collega-verenigingen. We kiezen enkele leuke plaatsen uit, waar we eten en drinken (dit laatste puur bij wijze van overleven), en maken tussen deze plaatsen een mooie rit. In 2015 vierden we onze 5de verjaardag al met een rally, zie volgend beeld.
 

22/08/2015 – ONVERGETELIJK, meer dan 20 retrobussen op het Sint-Pietersplein in Rome Gent

De meest prettig gestoorden geven reeds op vrijdag 21/08 afspraak rond de middag in Oudenaarde, de bussen krijgen een leuke plaats aan de Schelde, nabij de Markt. Ik durf hopen dat de augustuszon op de passerende bootjes zal schijnen, en wij kunnen bijpraten in het mooi aangelegde graspark!
 
De middag wordt gevuld met pendelritten van de bussen door de Vlaamse Ardennen naar Brakel, waar we een uitkijktoren beklimmen, en ’s avonds is er een gezamenlijke maaltijd, met receptie op terras aan de Donkvijver. Moe? Gezellig met de NachtNostalBus naar Hotel Leopold, naast de busparking! 


40 meter hoog, Vlaamse Ardennen aan je voeten, summertime, eten bij water, iets anders drinken mag.

Er kan worden ingepikt 22/08, waarna we rijden naar Ieper, dat na de Eerste Wereldoorlog is heropgebouwd. We staan voor het mooie Belfort en nemen een snack, de Menenpoort is vlakbij.
 

Het belfort van Ieper en de Menenpoort.

Na de buitengewone halte snorren we naar Brugge. De bussen staan op ’t Zand, NostalPendels brengen ons naar de hotels voor check-in. Het zeker niet laatste avondmaal gaat als wandelbuffet door op het dakterras van het concertgebouw op ’t Zand. Om 22 u. rijden de bussen naar de stelplaats van De Lijn.

Op 22/08 geen concert, maar bussen! De 3 Brugse torens zijn getuigen van ons genot.

Na een verkwikkende nachtrust en ontbijt, halen we de bussen weer van de stelplaats naar ’t Zand. Het groot publiek maakt kennis met onze bussen, wijzelf zijn vrij om te doen en laten wat we willen, Brugge heeft veel te bieden! De één of andere bus kan zeker ook een rondje rond de stad maken! Na de middagsnack wuiven we de deelnemers van andere vzw’s uit, en voorzien voor de eigen leden zeker nog een napraatmoment.
 
Meer gestructureerde info vinden jullie op www.busrally2020.be. Ieder van ons kan een steentje bijdragen aan de Rally, maar het is wél belangrijk tijdig in te schrijven. De organisatie valt voor ons anders moeilijk te plannen, dus mogen wij daarop rekenen AUB? U zult ook verschillende prijsmogelijkheden zien. Elke deelnemer beslist zelf welke opties hij of zij neemt. Wij bieden de mogelijkheden voor maaltijden en overnachtingen aan via een keuzemenu. Meerijden met onze eigen bussen kan gedurende het volledige evenement gratis. De bovenstaande tekst toont echter dat het zeker de moeite zal zijn; noteer dus het weekend van 21 t.e.m. 23 augustus in je agenda en schrijf jezelf NU alvast in.
 
Verslag werkgroep Techniek
In tegenstelling tot de (verplichte) kalme periode die we nu doormaken, waren onze vrijwilligers van de Werkgroep Techniek tijdens de eerste helft van 2020 wel weer druk in de weer. Enerzijds mochten ze een nieuwe oudgediende verwelkomen en de eerste zorgen toedienen, terwijl andere projecten gewoon doorliepen. Kom in deze rubriek alles te weten over de huidige stand van zaken.
 
 
Berendrecht

Bus 2750
De oudste veteraan in ons beheer betreft de Van Hool 420 uit de Collectie van META. In 2020 viert dit pronkstuk haar 56e verjaardag. Het spreekt voor zich dat wij deze bus goed ‘soigneren’, ondanks het feit dat ze slechts zeer zelden het daglicht ziet. Ongeveer een jaar geleden demonteerden we de diesel-injectiepomp en brachten deze binnen voor revisie. De pomp op zich werkte nog prima, zij het niet dat er wel een grote lekkage van brandstof was. We waren ons ervan bewust dat het niet evident zou zijn om wisselstukken te vinden voor een onderdeel van dergelijke leeftijd. Het duurde dan ook even eer we een bedrijf gevonden hadden dat deze klus voor haar rekening durfde nemen. Toch mag gezegd worden dat de experts van Claes revisie prachtig werk geleverd hebben. Na her-montage van de pomp bleek al snel dat het probleem verholpen was. Zodoende slaagde de testrit met glans.
 
De gereviseerde brandstofpomp, klaar voor montage.

De volgende uitdaging zal echter de nieuw verplichte technische controle later dit jaar worden. Vanaf 2020 moeten alle Belgische voertuigen die ingeschreven zijn als oldtimer (O-nummerplaat) zich terug aanbieden op de technische controle. Als voorbereiding voor deze keuring werden alvast de remmen en alle lichten gecontroleerd. Hierbij verhielpen we een elektrische storing, waardoor de voorste mistlichten nu ook werkzaam zijn.


Reparatie van de mistlichten en een goed bevonden testrit.
 

Bus 2356
 
Ook bus 2356 onderging een kleine ingreep. Vorig jaar vervingen we een luchtketel omwille van een lekkage, echter bleek ook dat de bevestigingsbeugels in slechte staat verkeerden. Nieuwe exemplaren werden onlangs gemonteerd.
 

Montage van nieuwe bevestigingsbeugels.
 

Bus 5840
 
Een ouderdomskwaaltje bij deze authentieke Buurtspoorwegbus uit de jaren ’80 werd verholpen. Enkele spanbandjes en bijhorende flexibele leidingen waren aan vervanging toe daar deze kleine koelwaterlekkages vertoonden. Tevens kreeg ook de motor een grote poetsbeurt onderaan om eventuele ongekende lekkages te kunnen opsporen.
 

Jarno vervangt een paar flexibele leidingen.
 

Bus 4481
 
Sommigen onder jullie vragen zich wellicht af hoe het gesteld is met de restauratie van onze Van Hool AU124. Uit onderstaand verslag zal u zelf snel kunnen opmerken dat we wederom een grote vooruitgang hebben geboekt.
 
De toestand aan het einde van de vorige nieuwsbrief (december 2019).
 
Aangezien de afwerkingsfase om praktische redenen zal plaatsvinden in de regio Gent, stonden de meeste werkzaamheden de voorbije maanden in het teken om de bus rijklaar te maken. De meest ingrijpende klus was ongetwijfeld het monteren van de voorruit. Hiervoor staken tal van vrijwilligers een handje toe op de werkdag van 19 januari. Vooraf werden de raamsponning en het dashboard eerst nog verder op punt gesteld.
 

Uitplamuren en schilderen van het dashboard en de raamsponning.
 
Ook op de werkdag zelf werden er eerst nog tal van voorbereidingen getroffen alvorens het monteren van start kon gaan. De voorruit bestaat uit drie delen; een groot rechthoekig vlak in het midden met twee bol gebogen ruitjes aan de zijkant. Echter zitten deze laatste twee niet in een eigen frame, maar vormen ze alle drie één samenhang. Het raam werd vooraf in zijn geheel tijdelijk bij elkaar gezet.
 

Voorbereidend werk.

Over het algemeen ging de montage redelijk vlot, al ziet het er op foto natuurlijk nog eenvoudiger uit. Een ongezien staaltje teamwork klaarde de klus in een mum van tijd.


 
 
Montage van de voorruit.

Diezelfde dag monteerden onze vrijwilligers ook nog de chauffeursstoel en de voordeuren. Hier was eveneens heel wat werk aan vooraf gegaan. De deuren waren immers beschadigd aan de onderzijde en dienden te worden hersteld.
 

Marc maakt de deuren gereed voor schildering.

Los van de voorbereidingen omtrent het transport, kwamen ook reeds een aantal zaken die eigenlijk tot de afwerkingsfase behoren aan bod. De houten ondervloer mocht dan wel al langere tijd geleden op maat zijn gemaakt, toch dienden hier nog een aantal zaken te gebeuren. De onderzijde van de platen bekleedden we met een beschermende vinyl en ook de vloerluiken werden nauwkeuring uitgezaagd.
 

Millo zaagt terwijl Bart de platen monteert in de bus.

Een aantal van de binnenwanden hadden de tand destijds niet goed doorstaan waardoor we besloten om deze te vervangen. Nadat ze zorgvuldig op maat waren gezaagd, brachten we een dubbele laag vernis aan op de achterzijde. Deze beschermlaag moet voorkomen dat de panelen na verloop van tijd door condensvorming in de tussenwand, vocht zouden opnemen. Aangezien de kleurentint van de beplating lichtjes verschilde met de originele kleur, werd ook de voorzijde voorzien van een laagje verf.
 

Fons vernist de achterzijde terwijl Ives de voorkant voor zijn rekening neemt.
 

Na montage, een gedeelte dient nog in de juiste kleurtint geschilderd te worden.

Ook een beschadigd dakpaneel moest eruit en werd vervangen. Om dit te verwezenlijken hadden we een zevental jaar geleden reeds een reserve paneel uit een donor bus gesloopt.
 

Voorbereidingen om het nieuwe paneel te plaatsen.

De luiken aan de zijkant van de carrosserie werden eveneens grotendeels gerecupereerd uit donorbussen. Alvorens we deze konden monteren, werd de oppervlakkige roestvorming aangepakt.
 

Reviseren van de zijluiken voor montage.

Alvorens de bus terug in zijn originele rood/beige kleurstelling gezet wordt, dienden ook alle gaten voor de bevestiging van de sierlatjes te worden geboord. Op die manier voorkomen we dat er roestvorming zou optreden in het geval we ze na de lakbeurt pas boren. Er kroop wel wat tijd in het ontwarren van deze moeilijke puzzel.
 

Voorlopige montage van de sierstrips.

Enkele dagen voor het vertrek uit Berendrecht, werd de overtollige tijd besteed om het resterende carrosseriewerk aan te pakken. Tijdens haar vorige leven liep de 4481 echter heel wat deuken en schrammen op, welke nu worden weggewerkt. Naast het uitvlakken met plamuur, zijn er nog een paar delen die in Lochristi uitgedeukt zullen worden.
 

De eerste afwerkingen met fijnplamuur.
 
Op zaterdag 14 maart werd de laatste hand gelegd aan de afwerking in functie van de overbrenging. De voor- en achterbumpers, alsook de nummerplaten werden tijdelijk gemonteerd.
 

Montage van de bumpers en nummerplaten.

Later die dag vertrok onze 4481 volledig op eigen kracht uit Berendrecht. Een toch wel emotioneel afscheid na een restauratie van vijf jaar ter plaatse. Ongetwijfeld zal zij hier in de toekomst nog wel eens verschijnen.
 

Klaar voor vertrek naar Lochristi.

Graag willen wij onze equipe te Berendrecht, alsook de donateurs enorm bedanken voor hun inzet en/of financiële gift. Gedurende die vijf jaar passeerden heel wat vrijwilligers hier de revue. De restauratie was een kwestie van komen en gaan, van vallen en opstaan. Toch staan wij met deze reparatuur nu sterker dan ooit tevoren en dat is dankzij éénieder die gedurende deze tijdspanne zijn of haar steentje hieraan heeft bijgedragen. Bedankt!
 

Onze technische vrijwilligers.

De transfer vanuit Berendrecht naar Lochristi verliep vlot en volledig op eigen kracht. Deze overbrengingsrit fungeerde tegelijkertijd ook als uitgebreide testrit. Onze vrijwilligers waren terecht fier op de oerdegelijke AU124, maar uiteraard ook op het door hen gepresteerde werk.
 

De overbrenging van Berendrecht naar Lochristi.
 
Aankomst te Lochristi.

Nu we ons in de afwerkingsfase bevinden, wordt het stilaan tijd om ook de nodige aandacht aan het interieur te besteden. Aangezien wij de bus zo origineel als mogelijk willen afwerken, volgen we het lastenboek van de Buurtspoorwegen uit dat betreffende tijdperk. Menig busliefhebber weet dat men destijds koos voor een typische 70’s stijl. Het kleurenpallet omschreef een groen geribbelde vloer in het gangpad, een gelijkende vlakke groene vloer onder de zitbanken, donkergrijs meubilair, witte wandbekleding en oranje semileder zetelbekleding. Na een zeer moeizame zoektocht, wisten wij een aantal jaar geleden toch een Britse fabrikant te overtuigen om speciaal voor ons de typerende groen geribbelde vinyl vloer te produceren. Zij waren echter niet in de mogelijkheid om een vlakke vloerbekleding met dezelfde kleur te produceren, daarom namen wij hiervoor zelf het heft in eigen handen. De donkergroene linoleum werd chemisch gereinigd, opgeschuurd en vervolgens met een speciaal ontworpen coating afgewerkt in de juiste kleurtint. Een tweede laag werd inmiddels ook reeds aangebracht.
 

Schilderen van de vloerbekleding in de juiste groentint.
 
Aangezien de buitentemperatuur nog niet optimaal was om carrosseriewerk uit te voeren, besloten we om het interieur al verder aan te pakken. Zoals eerder vermeld volgden we ook hiervoor het lastenboek van de Buurtspoorwegen uit dat tijdperk. Alvorens de vloerbekleding te kunnen monteren, is het van groot belang dat de houten ondervloer een effen geheel vormt. Boorgaten en overgangen tussen de verschillende panelen werden zorgvuldig geëgaliseerd. Ook de gebogen wanden die de overgang tussen horizontaal en verticaal vormen, werden terug gemonteerd. Enkele van die plaatdelen waren in dermate slechte staat dat nieuwe vervaardigen de beste keuze was.
 
 
Egaliseren van de ondervloer en een voorsmaakje van wat het eindresultaat zou worden.
 
Aan het paar voorste wielkasten ging heel wat laswerk aan vooraf. Om ook hier een effen ondergrond te creëren, werden de zichtbare lasnaden uit geplamuurd. De rechterwielkast vormt de basis voor de dwarsstaande bank. Hiervoor werden de bevestigingspunten alvast uitgeslagen.
 
 
De wielkasten egaal maken alvorens te bekleden.
 
Naast de vlakke vloerbekleding onder de zitbanken, werd ook reeds de geribbelde vloer in het gangpad op maat gesneden en verlijmd. Dit maatwerk vraagt grote nauwkeurigheid en kost bijgevolg enorm veel tijd. Uiteindelijk kunnen we wel stellen dat het resultaat zeker mag gezien worden.
 
Een overzicht van de werkzaamheden.

Het eindresultaat.
 
Als kers op de taart zal ook het volledige meubilair een schildering ondergaan en overtrekken we elk zit- en rugkussen met oranje semileder zoals het lastenboek voorschreef.
 

Her-stofferen van de zitbanken.
 
Recentelijk werd de bus overgebracht naar de Muide in Gent voor een nazicht van de motor. Het bedrijf dat zich hierover zal ontfermen is eigenlijk gespecialiseerd in scheepsherstellingen maar tevens ook officiële dealer van Cummins-marine motoren. In de periode dat onze AU124 de fabriek uitrolde waren die motoren nog niet zo wijdverspreid in onze contreien. De toepassingen beperkten zich toen veelal tot de scheepvaart. Gezien de leeftijd van het beestje verliep de zoektocht naar een geschikt atelier in het begin eerder moeizaam. Het was dan ook de hoofdzetel van Cummins Belgium zelf die ons deze scheepswerf adviseerde. Zij hebben immers decennia lang ervaring met dit type motoren en waren meteen bereid ons hiermee verder te helpen. Een eerste nazicht bracht echter niet meteen het beste nieuws. De keerring van de krukas lekte dermate veel, dat deze hoe dan ook vervangen diende te worden. Hiervoor moest echter wel de volledige motor uitgebouwd worden. Verder onderzoek zal uitwijzen welke maatregelen we dienen te nemen. In geval van nood hebben wij nog een gelijkaardige donormotor in reserve.
 
Onze veteraan langs de kaai aan de Muide en de gedemonteerde motor.

Het spreekt voor zich dat er ons nog heel wat werk te wachten staat alvorens dit charmante stadsbusje de Belgische wegen terug ongestoord kan trotseren. Onze vrijwilligers zijn druk in de weer om de restauratie tegen augustus van dit jaar af te ronden, zodoende ze kan schitteren tijdens de NostalBusRally. Ons project financieel steunen kan ook nog steeds door een fiscaal aftrekbare gift te doen. Vanaf 40 Euro op jaarbasis kunnen de giften ingebracht worden bij de Belgische personenbelasting. Meer informatie vind je onderaan deze nieuwsbrief of op www.nostalbus.be/herita. Elke gift is meer dan welkom.
 
 
 

Lochristi

Bus 355131

En zo zijn we met de 4481 letterlijk in Lochristi aanbeland. Ook daar zaten we de voorbije maanden niet stil. Onze Jonckheere TransCity 355131 kampt al lange tijd met een hevige rookontwikkeling bij koude start. Een revisie van de motor is aangewezen maar wij hebben momenteel nog geen geschikt bedrijf gevonden dat ons hiermee kan verder helpen. In een laatste poging het euvel toch enigszins te corrigeren, besloten we om zelf alvast de injectoren te vernieuwen. Het is echter mogelijk dat de inspuiting van brandstof door de oude verstuivers niet meer optimaal is, wat het euvel kan verklaren.
 

Vervangen van de verstuivers.

Tijdens deze ingreep merkten we eveneens ook op dat een gedeelte van de uitlaatlijn was afgebroken. Ook dit euvel werd uiteraard verholpen.
 

Demontage van het afgebroken deel.
 

Nieuw opgelast gedeelte en afwerking.
 
 
Bus 263103

Tijdens het voorprogramma van onze nieuwjaarsreceptie die plaatsvond op zaterdag 1 februari, werd ter verrassing onze nieuwste aanwinst voorgesteld. De leden die aanwezig waren kregen de primeur om als eerste een glimp op te vangen van bus 263103. De Van Hool SV682 startte haar carrière in 1970 bij pachter Siau te Dendermonde en deed in eerste instantie dienst op de treinvervangende busverbindingen van de NMBS. Vanaf 1977 werd de bevoegdheid voor dit vervoer overgeheveld aan de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen. Zij kreeg naast de rode bussen die al langer het streekvervoer verzorgden, er nu ook de groene bij. Echter verkoos men op datzelfde moment om verder te gaan met een nieuwe, frisse livrei. Zodoende zou in de toekomst al het busvervoer dezelfde oranje kleurschakering dragen en zouden de groene en rode bussen op termijn dus verdwijnen. Na de buitendienststelling in de jaren ‘90 werd deze wagen volledig gereviseerd in de fabrieken van Van Hool te Koningshooikt. Nadien kwam ze als collectors item bij Reizen De Zigeuner terecht. Echter kreeg de tand des tijds vrij spel bij haar nieuwe eigenaar te Diepenbeek. De jarenlange stilstand deed de bus geen deugd en lange tijd was de toekomst erover eerder onzeker. Het feit dat NostalBus reeds geruime tijd op zoek was naar een typische groene bus, bracht de onderhandelingen over deze wagen op gang. Begin dit jaar mochten wij dit groen vehikel verwelkomen in onze collectie.
 

Het laden van de bus te Diepenbeek.
 

Het transport naar Lochristi.
 

Aankomst te Lochristi, 9 januari 2020.

Het reactiveren van de bus was geen kwestie van starten en rijden. Volgens onze bronnen brulde de Fiat motor twintig jaar geleden voor het laatst. Verder beschikten we amper over informatie omtrent de staat van de aandrijflijn. Een algemeen nazicht bracht al meteen een koelwaterlekkage aan het licht. Het volstond echter niet om dit lek gewoonweg te verhelpen aangezien er veel roestvorming in het circuit was opgetreden. Ook de radiator bleek niet waterdicht te zijn en de as van de mechanische waterpomp zat muurvast. We besloten deze onderdelen te demonteren en het koelcircuit voor een eerste maal te spoelen.
 

Uitgebouwde radiator en spoelen van het koelwatercircuit.

Verder dienden we ons er eveneens van te vergewissen of de motor al dan niet vast zat. De beste manier om dit te controleren is het manueel tornen van de krukas. Om deze operatie meer kans tot slagen te geven, werden ook de injectoren tijdelijk verwijderd. We hadden geluk, daar de motor gemakkelijk met de hand te tornen was. In het geval dit niet mogelijk zou zijn geweest, en de motor bijgevolg dus beschadigd was, stond de toekomst van de hele bus op het spel.
 

Demontage van de injectoren.

Verder dienden er nog enkele aanpassingen te gebeuren aan het elektrische circuit en liepen we het brandstofsysteem na. Bij dit laatste merkten we echter ook weer lekkages op. Om de bus alsnog te kunnen opstarten voor de nieuwjaarsreceptie, werd het circuit buiten dienst gesteld en pompten we tijdelijk brandstof uit een jerrycan op. Na meer dan twintig jaar stilstand wekten we deze groene veteraan met succes terug tot leven. Er werd tevens ook een filmpje over de opstart en voorstelling gemaakt: https://www.youtube.com/watch?v=sExFuGl09cY&t=16s
 
 
De restauratie van deze bus plannen we in de periode 2020 – 2025 en zal vooral bestaan uit oppervlakkig laswerk aan de carrosserie, verder nazicht van de aandrijflijn en controle van het pneumatisch remsysteem.
 
 
Bus 968140

Wie herinnert er zich onze Mercedes-Benz O405 nog? De jongste telg in ons wagenpark mocht dan wel reeds enkele jaren van het toneel verdwenen zijn, vergeten zijn wij hem nog zeker niet. In 2017 besloten wij om deze bus even aan de kant te schuiven. Een aantal drastische ingrepen waren immers noodzakelijk om hem rijvaardig te houden, een karwei dat we op dat moment gewoonweg niet konden bolwerken. Ook voor nu zijn er op korte termijn nog geen concrete plannen met de bus. Toch hebben we ondertussen wel de beschadigde ophanging van het rechtervoorwiel hersteld.
 
De afgebroken draagkolom van de linker schokdemper.
 
Slechte delen werden zorgvuldig weggeslepen.

Na het verwijderen van de oude delen, begon het puzzelwerk om de nieuwe structuur weder op te bouwen. Vele onderdelen voor dit type bus zijn bij Mercedes nog steeds nieuw verkrijgbaar. Gezien de complexe structuur van de steunkolom waaraan de schokdempers bevestigd zitten, bestelden we dit element via onze officiële Evobus dealer. Andere delen vervaardigden we zelf op maat uit plaatstaal met een dikte van 5 mm.


Versteviging van de structuur.

Nadien uiteraard een roestwerende behandeling met een epoxy grondverf en een eerste laag menie. Weldra zal een set nieuwe schokdempers en luchtbalg gemonteerd worden.
 

Epoxy grondlaag en roestwerende coating.

Zodra de Covid-19 crisis achter de rug is, bekijken wij de verdere toekomstplannen voor deze bus.

 
Heb je een vraag voor de Werkgroep Techniek of wens je meer informatie te bekomen? Neem dan gerust contact met ons op via techniek@nostalbus.be. Wij organiseren op regelmatige basis werkdagen waar helpende handen meer dan welkom zijn.
 
Verslag werkgroep Evenementen
We begonnen 2020 traditiegetrouw met onze nieuwjaarsreceptie. De combinatie van een korte rondrit in het Gentse, gevolgd door een presentatie met een jaaroverzicht en een vooruitblik naar de agenda van het nieuwe jaar, met als afsluiter een diner, wordt steeds weer gesmaakt door onze leden. Een uitgebreid overzicht van die dag werd reeds in ons NostalZine van februari beschreven.
 
Helaas was de impact van het Covid-19 virus ook voelbaar in onze activiteitenkalender. Noodgedwongen moesten we onze excursie naar het Duitse Netphen annuleren daar het evenement voor onbepaalde duur werd uitgesteld. Ook voor de komende weken en maanden is het voorlopig geduldig afwachten wat de tijd met zich zal meebrengen. De voorjaarseditie van Dia Nostalgia, voorzien op vrijdag 10 april, werd om dezelfde reden afgelast. We zouden hierin een interessante aanloop naar onze NostalBusRally behandeld hebben. De rondrit in het Luikse met een O405 van pachter Gohy en een historische bus van de STIV, initieel gepland op zaterdag 16 mei, zal eveneens niet kunnen doorgaan op de vernoemde datum. We stellen alles in het werk om deze rit te verplaatsen naar een latere datum maar ook hier is het weer afwachten of dit haalbaar is. De betreffende bus maakt immers haar laatste kilometers en het is niet zeker hoelang deze nog zal overleven. De organisatoren van Dordt in Stoom verstrekken in de komende weken meer informatie omtrent hun evenement. Verwacht wordt dat ook dit helaas geschrapt zal worden.
 
Wij raden iedere geïnteresseerde aan om onze Facebook evenementenpagina's de komende weken in het oog te houden voor meer informatie. Voor vragen kunt u ook steeds terecht op info@nostalbus.be.
 
Afscheid van de newA308 te Brugge - 8 maart.
 
Gelukkig konden we onze leden begin maart wel nog een interessante rondrit aanbieden. We trokken naar Brugge en vertoefden in en om de binnenstad. De charmante stadsbusjes van het type Van Hool newA308 zijn inmiddels ook aan hun laatste kilometers begonnen. Ook bus 4182 verscheen even op het toneel. Deze reeks Van Hool A360K zullen weldra ook definitief uit het straatbeeld verdwijnen.
 
 
 
 
Gespaard gebleven van de maartse buien namen we met z'n allen afscheid van deze twee reeksen.
 
Technische bijdrage - de geschiedenis van de versnellingsbak
De “tweebak”.
In theorie:
Al heel vroeg in de autogeschiedenis werd de mensheid geconfronteerd met de drie wetten van Newton;
- De traagheidswet
- Kracht verandert snelheid
- Actie <> reactie
De eerste wet kan zo worden geformuleerd:
Om de bewegingstoestand van een voorwerp te veranderen is een kracht nodig. Deze kracht kan uitwendig zijn (hand gooit bal) of inwendig (eigen stuwkracht versnelt een raket).
Of
Zonder kracht wordt een voorwerp niet versneld.
 
Zonder het optreden van een kracht houdt een voorwerp dus een constante snelheid, die… 0km/u kan zijn (ingeval van rust).
 
Een aandrijfmotor als krachtbron bleek dus al gauw onontbeerlijk.
Newton’s tweede wet beschrijft:
  • een voorwerp in rust zal in beweging gebracht worden als er een kracht op werkt.
  • een voorwerp in beweging zal versnellen, vertragen of van richting veranderen als er een resulterende kracht op werkt.
En net dat is nu iets waar men een punthoofd van kreeg. Die aanzet, van stilstand naar beweging vroeg een extra kracht die de motor niet op kon brengen. Een reductie van de kracht naar de wielen, als een soort hefboom eigenlijk, drong zich op, al was het maar om van stilstand naar een beweging te gaan: de eerste versnellingsbak (eigenlijk: reductiebak) was een feit.
En tot slot de derde wet van Newton:
actie = reactie.
Hieruit kan men de wet van behoud van impuls afleiden: de totale hoeveelheid van beweging van een gesloten systeem verandert nooit.
We kennen allemaal het verschijnsel van autobussen die vlot 100km/u aanhouden zolang het horizontaal blijft, maar plots snelheid inboeten bij het nemen van een opwaartse helling. Het eigen gewicht, de eigen bewegende massa van 12 tot 16 ton wil in beweging blijven en zorgt voor een groot deel van de kracht om de snelheid te behouden. Rijden onder deellast, wordt dit genoemd. Elke bijkomende tegenwerkende kracht echter zal die deellast bijzonder vlot teniet doen, waarbij de krachtbron stevig uit de pijp mag komen.
Maar, rijden op deellast liet toe zonder reductie te rijden, wat dus uitgroeide tot een logische tweede versnelling, eigenlijk een “prise-direct”, wat betekent dat ingaande en uitgaande as aan dezelfde snelheid draaien, en een versnellingsbak overbodig maakte. Daardoor kon, eens de aanzetlast achter de rug was, al sneller gereden worden.
Louis Renault vond reeds in 1898 een driebak met tandwielen uit waarbij de derde versnelling “prise directe” werd genoemd. Hierbij was “zijn” tweede eigenlijk een tussenversnelling die diende om het soms grote “gat” tussen aanzet-eerste en de prise-directe te overbruggen.
“Tweebakken” waren, ondanks Renault’s driebaks-uitvinding, bij aanvang dus nog heel lang heel populair. We vinden ze nog steeds terug in tal van historisch treinmateriaal met lage topsnelheid: ex-NMBS 4620, 4403, 8040 e.a., maar ook, verrassend bij Amerikaanse wagens uit de 50’s, als tweetrapsautomaat, gekend als de “power-glide”. Het grote “gat” tussen reductie en rechtstreeks zijn ons bij de motorwagen 4620 van collega-vereniging Stoomtrein Maldegem-Eeklo heel bekend.
Maar laat ons hiervoor eens een eindje meerijden in een Ford-T. Of beter, in de T-Ford-autobus uit 1923.
Foto: Ford, Gelderse Tramweg Maatschappij. T Fort autobus uit 1923. Motor/chassis: Ford (model T), Ontario (Canada). Carroserie: Verheul (Waddinxveen), Lengte: 4,90 meter. Gewicht (leeg): 1.670 kilogram. Zitplaatsen: 8. Nieuwe carrosserie in 1951. De Ford behoort tot de collectie van Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek. Fotolocatie: Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.
Het Ford model T, bijgenaamd T-Ford en Tin Lizzie in de VS, van de Ford Motor Company werd gebouwd vanaf 27 september 1908 en was een van de eerste auto's die in massaproductie werd genomen (de eerste in massa geproduceerde auto was de Oldsmobile Curved Dash).
Deze auto, en ook de bus die hierboven op de foto te zien is, beschikt over een tweeversnellingsbak die eigenlijk een voorloper is van de latere tweetraps (half)-automaat: de aandrijvingen of uitschakelingen van een gang gebeurt met rembanden, niet met tandwielen die ingrijpen.
Onze pre-vzw en wijlen “Micheline-bus” indachtig (was een tweetraps!), ga ik hier graag eens op in. Al heeft de besturing van de T-Ford-bus niets meer te maken met wat we nu kennen. Alleen daarom graag jullie aandacht.
Laat ons even afwijken van het onderwerp en bekijken hoe het ooit was om te rijden met die afwijkende pedalenindeling van een Ford T. Best verrassend!
Zomaar in een Ford-T instappen en vertrekken staat gegarandeerd gelijk met potten en botten breken. Rijles nemen is een noodzaak. De bediening van een T-Ford wijkt immers nogal af van de bediening van een moderne auto. Immers, pas enkele decennia later werd de klassieke lay-out met gas-, rem- en koppelingspedaal gemeengoed.

Overzicht bedieningspedalen en hendels Ford-T.
Voor de bediening beschikt de T-Ford over 2 hendels achter het stuur en over 3 pedalen op de vloer, plus een hendel op de vloer, links naast de pedalen.
Beginnen we met het starten van de motor.

Linker hendel; regeling van de voorontsteking en gashendel rechts.
Met de linker hendel achter het stuur wordt de voorontsteking geregeld. Tijdens het starten moet deze zo laat mogelijk worden gezet (hendel hoog) om te voorkomen dat de motor terugslaat. Bij auto's met een elektrische startmotor (vanaf 1919) kan een terugslag een kapotte startmotor tot gevolg hebben en bij handmatig starten (aanslingeren) een gebroken duim of pols.
Als de motor eenmaal loopt kan de voorontsteking ongeveer halverwege worden gezet en bij rijden op vol vermogen (hendel laag), zo vroeg mogelijk.

Het contactslot.
Het contactslot heeft 3 standen:
- Linksom: ontsteking op batterij (tijdens het starten), op modellen vanaf 1919 met startmotor
- Midden: uit
- Rechts: ontsteking op de vliegwielmagneto (rijstand). Deze optie was niet altijd beschikbaar

De praktijk:
Tijdens het starten wordt het contactslot naar links gezet, waardoor de ontsteking zijn elektrische stroom uit de 6V-batterij (of accu, wanneer de auto een elektrische installatie heeft) haalt. De vliegwielmagneto levert namelijk onvoldoende vermogen tijdens het starten. Als de motor loopt wordt het contact naar rechts gezet, waardoor de ontsteking wordt gevoed vanuit de vliegwielmagneto. Hierdoor leveren de vier(!) trilbobines een (veel) hogere spanning waardoor de motor ook beter loopt. Jawel, elke “bougie” had zijn eigen “bobine” die 20.000 Volt leverde.
Het rechter hendel achter het stuur is het gashendel. De auto heeft immers geen gaspedaal!

Overzicht van de pedalen van een Ford-T.
Heel onwennig wordt het als we de pedalen willen bedienen. De indeling van de pedalen is als volgt:
- Linker pedaal: koppeling + versnelling (alleen vooruit)
- Middelste pedaal: achteruit
- Rechter pedaal: transmissierem
Door het linker pedaal in te trappen (met de handremhendel vooruit) wordt de eerste versnelling gekozen en zal de auto ook onmiddellijk in “low gear” wegrijden. Zodra de auto een beetje op snelheid komt, verminder je de gas laat je het linker pedaal geheel los, waardoor er naar de tweede versnelling (“high gear”) wordt geschakeld (de auto heeft zoals al eerder vermeld maar twee versnellingen). Door het pedaal nu half in te trappen komt de transmissie in vrijloop en kan er worden gestopt. Is de neutrale stand moeilijk te vinden, dan kan de handremhendel half aangetrokken worden.

De handremhendel.
Het hendel links naast de pedalen (handrem) heeft drie standen en twee functies:
- In transmissie rijden (hendel voorwaarts)
- In vrijloop houden (half aangetrokken 90° vloer)
- Handrem (geheel aangetrokken)
De handremhendel helemaal naar voor duwen en het linker pedaal hierbij indrukken laat rijden toe. Omschakelen van versnelling gebeurt zoals eerder vermeld met het linker pedaal: lossen = tweede versnelling.
Door de handremhendel half aan te trekken wordt via een rembandmechanisme het koppelingspedaal in de vrijloop gezet. Hierdoor kan de motor stationair draaien, zonder dat je het koppelingspedaal steeds half ingetrapt moet houden. Onervaren bestuurders gebruiken deze stand ook vaak tijdens het achteruit rijden.
Als het hendel geheel wordt aangetrokken komt de auto op de handrem te staan. Hierbij worden tevens de linker en rechter pedaal mechanisch aangetrokken (ingeduwd), waarbij naast de achterremmen (trommelremmen) ook de koppeling en de transmissierem de wagen stevig op de plaats houden.
Achteruit rijden doet men door de koppeling half in te trappen (vooruit in vrijloop) of de handrem half aan te trekken en vervolgens het middelste pedaal zo ver mogelijk in te trappen. Zodra het middelste pedaal los wordt gelaten kan de auto weer worden gestopt.
Het rechter pedaal is voor de bediening van de transmissierem. Door dit pedaal in te trappen wordt de auto afgeremd.
In tegenstelling tot de moderne auto's zit bij de T-Ford de bedrijfsrem dus in de versnellingsbak. De trommelremmen op de achterwielen zijn alleen voor de handrem bedoeld en worden dus tijdens het rijden niet gebruikt. Op de voorwielen heeft de T-Ford… geen remmen.
In geval van nood kan de achteruit (eventueel in combinatie met de transmissierem, waarbij drie pedalen tegelijk worden ingedrukt - de hiel-tip-methode) ook als rem worden gebruikt. Er gaat hierdoor niets kapot doordat alle tandwielen van de versnellingsbak continu met elkaar in aangrijping zijn. Het activeren van de achteruit (en ook van de eerste versnelling) gebeurt door een remband die om een stalen trommel in de versnellingsbak wordt gespannen. Neem maar aan dat iemand die onervaren is met T-Ford en een noodstop op reflex uitvoert zeker die middelste pedaal zal gebruiken, wat dus toch gelukkig een remmende functie oplevert, al zal je wellicht stilstaan in het volgende postnummer.
Al bij al is het een geluk dat er al honderd jaar geleden een universeel pedaalsysteem opkwam dat tot op heden nog gemeengoed blijkt te zijn. Onze rijreflexen naar een T-Ford omzetten is niet evident en was hier louter illustratief!
Volgende keer meer over de evolutie in versnellingsbak-land.
Bronnen:
- Eigen kennis
- Peter Reedijk | Ford US Model T
- www.autoblog.nl
- Wikipedia
- Youtube
Auteur: Jan Huylebroeck
 
Al gehoord van fund raising?
 
Lid worden van NostalBus?
Onze vereniging interesseert je? Je wil ons financieel of materieel steunen of gewoon af en toe een handje meehelpen? Dan heten wij je graag welkom als lid van onze vzw!
 
Lid worden kan snel en gemakkelijk via onze website, waar ook alle informatie terug te vinden is. Hierbij geven we nog een kort overzicht.
 
Het lidgeld bedraagt 20 euro, over te maken op rekening IBAN BE67 0688 9123 2387 (BIC GKCCBEBB). Wat krijg je daarvoor terug?
- je wordt op de hoogte gehouden van onze externe én interne activiteiten
- je kan een handje toesteken op werkdagen of bij onze administratie
- je krijgt korting op tal van activiteiten (rondritten, ledenactiviteiten, ...)
- indien je rijbewijs het toelaat, kan je je af en toe uitleven met een van onze historische bussen, wij zijn steeds op zoek naar vrijwillige chauffeurs
- ...
 
Wie lid wordt na augustus, krijgt het daaropvolgende jaar er automatisch gratis bovenop!
 
Voor meer informatie kan je ons contacteren op info@nostalbus.be!
 
NostalBus is aangesloten bij Herita.
 
Via onze projectrekening bij Herita kunnen er fiscaal aftrekbare giften worden geschonken om de werking van NostalBus te ondersteunen.
 
  
 
Redactie M.K. - B.V. - J.H.
Powered by YMLP.com