De ‘no-brainer’ heeft alles om onvertaald en vanzelfsprekend in de Nederlandse taal te belanden. Want je voelt wel aan dat het zoiets als ‘geen hersenkraker’ betekent. En als je iets overal hoort, aarzel je waarschijnlijk geen moment om het zelf te gaan gebruiken. In spreektaal ben je meteen af van de vraag of het tussen aanhalingstekens geplaatst moet worden als nieuw, onbekend of ironisch bedoeld begrip. En voor je het weet, is de no-brainer ingeburgerd in het Nederlandse taaldomein.

 

De aanhalingstekens kunnen trouwens weg als je er ‘zogenaamd’ of ‘eigenlijk’ voor zet: dat is dan eigenlijk een no brainer. Want ja, in het Nederlands vervalt wellicht het streepje, omdat veel Nederlanders hypercorrect denken dat dat streepje er in het Engels niet tussen zal horen.  Mijn Oxford Dictionary zegt ‘informeel’, maar mét streepje, net als Van Dale. Dus mocht je meteen besluiten om de no-brainer in je taalschat op te nemen, doe het dan in ieder geval met streepje.

Toen ik de no-brainer een aantal jaren geleden voor het eerst in de krantenkolommen zag opduiken, dacht ik heel even dat het ging om iemand zonder hersens. Of misschien iemand die zijn hersens zo belast met eigen gedachten dat er niks nieuws bij kan. Dat was overduidelijk dom van me, dat spreekt voor zich. Want het gaat helemaal niet om een persoon. Het duurde even voordat ik het logische gebruik begreep. Het is een tussenwerpsel als ‘dus’. Wie weet hoe ik over ‘dus’ denk, ziet het inkoppertje in de laatste zin mogelijk al aankomen.

 

 

Ik ben benieuwd waarmee vertalers zouden komen bij het gebruik van no-brainer in diverse contexten. Ze zouden het in ieder geval winnen van de vertaalautomaten, die geen moeite doen om woorden zoals no-brainer die in onze taal opduiken te vertalen: Nederlandse taalgebruikers vinden dat kennelijk prima, al is het een open deur om vast te stellen dat het niet per se een ‘fluitje van een cent’ is, zoals Van Dale suggereert. Dan kan ik het via deze U-bocht ook even opnemen voor de vertalers, die afgelopen week heel even aandacht kregen voor hun vak in de Vertalen Special van NRC Boeken. Ook dit is een beroepsgroep die prachtig en vakkundig werk doet, maar daar nogal beroerd voor wordt beloond.

 

Ondertussen is de no-brainer in opkomst en verovert de geschreven taal. Ik verweer mij met een waarschuwing: ‘hoed je voor de no-brainer.’

 

De no-brainer suggereert dat je iets voor waar aan moet nemen, onvermijdelijk haast. Vanuit de geruststellende gedachte dat je als lezer niet hoeft na te denken over het argument dat volgt op: ‘Dat is een no-brainer.’ Maar argumenten en aannames, ook de voor de hand liggende, kun je altijd overwegen, om over betwisten maar te zwijgen. Schrijven of zeggen dat je dat niet hoeft te doen, sluit de lezer op in een redenering. Maar voor wiens gemak?

 

Degene die zich bedient van de no-brainer ontkent de kracht van tegenargumenten en de rijke Nederlandse taal waarin zoveel mogelijkheden bestaan om een motivering goed voor het voetlicht te krijgen en daarmee te overtuigen. In deze tekst zijn bijvoorbeeld zo’n tien synoniemen van ‘no-brainer’ uit diverse (vertaal)bronnen opgenomen en eentje die ik vond op mijn eigen taalzoldertje. Ik gebruikte zowel andere woorden die neigen naar de slimme als de domme kant van een no-brainer: nogal wiedes!