Mijn dochter is nu inmiddels bijna 17 en heeft een aantal jaren in deze “gevangenis” doorgebracht. In die tijd, een aantal jaren geleden, dachten we geen andere keuze te hebben dan ons kind zo goed mogelijk te begeleiden door deze fase van haar leven. We hebben haar gemotiveerd, vertelt dat het moest, geholpen met huiswerk, we hebben haar af en toe ziek gemeld als ze uitgeput, met hoofdpijn en huilende vertelde dat ze niet naar school toe wilde. En uiteindelijk was de koek op.
Wat mij steeds weer opviel was dat ze helemaal opleefde tijdens de schoolvakanties. Ze deed precies dat waar ze goed is was. Ze nam voldoende rust, maar ze onderhield eveneens haar sociale contacten en werkte intensief bij een plaatselijke fokkerij. Ze had op den duur meer kennis over paarden, hun verzorging, anatomie, bewegingsleer, voeding en karakter dan de paar jaar oudere studentes van paardenopleidingen die stage liepen op dezelfde fokkerij.
Het moment dat ze weer terug naar school moest kelderde haar motivatieniveau, verkrampte en verhardde haar lichaam en werden haar ogen dof en uitdrukkingsloos. Ze kreeg vaak hoofdpijn en paniekaanvallen. En ze probeerde werkelijk haar aversie tegen school aan te pakken. Eenmaal wat ouder besefte ze ook wel dat het een noodzakelijk kwaad was in haar leven en dat ze beter kon proberen er maar mee om te leren gaan.
Sinds april 2012 waait er echter een andere wind. In overleg met haar en geleid door haar keuze hebben we haar ingeschreven op een Sudbury School. Sudbury onderwijs is gebaseerd op vrijheid. Het is gebaseerd op het diepe vertrouwen dat ieder kind, ieder mens een zelfontplooiend wezen is, met een natuurlijke neiging tot willen leren en groeien. Een veilige ruimte en vrijheid zijn daarbij de belangrijkste ingrediënten om tot een zo natuurlijk mogelijk ontplooiing te komen.
Het was even wennen. Een jaar voor haar eindexamen stapte ze uit het bekende schoolsysteem in een wereld waar een aantal dingen direct opvielen:
° De andere kinderen gingen op een heel natuurlijke manier met elkaar om. Zelden was er werkelijke onvrede en niemand leek het nodig te vinden om de ander te bekritiseren, te veroordelen of uit te lachen.
° Kinderen bewogen zich vrijelijk door de school heen en ook het schoolgebouw leek in niets op een conventioneel schoolgebouw. De ruimtes waren vrij en open en nodigde uit tot creatieve invulling of zelf bedenken wat er moest gaan gebeuren.
° De aanwezige volwassen waren betrokken, maar bemoeide zich nauwelijks met de kinderen, behalve als de kinderen daar zelf om vroegen. Wanneer ze werden aangesproken dan ontbrak iedere vorm van autoriteit. Het woord “moeten” leek niet te bestaan.
° Ieder kind kon los van de ander met een andere activiteit bezig zijn, maar toch in volledig contact met elkaar zijn.
° De leiding van de school was de wekelijkse schoolmeeting waar kinderen en volwassenen samen besluiten over de gang van zaken.
Als ouders mochten wij een schoolmeeting bijzitten als gasten. Ten eerste werd onze aanwezigheid ter stemming gebracht. De uitleg was dat het niet goed zou zijn om zomaar vreemde mensen in de schoolmeeting te laten bijzitten zonder dat de kinderen hier a. vanaf wisten en b. hun toestemming hiervoor hadden gegeven. De vergadering had het karakter van menig zakelijke vergadering die ik in mijn carrière had meegemaakt. De notulen van de vorige vergadering werden goedgekeurd, er werden vragen gesteld over lopende zaken, nieuwe ideeën werden geopperd, iedereen luisterde naar elkaar, moties werden ingediend en werden aangenomen of verworpen in stemming. Wat mij opviel als verschil met de zakelijke vergaderingen was dat niemand een onechte rol speelde, iedereen was oprecht in hun uitingen en als een onderwerp te langdradig werd, vatte iemand kort en bondig samen en kon worden doorbewogen. De kleinsten kregen uitleg op hun niveau over het feit dat een zwembad erg leuk zou zijn op school, maar dat daar toch werkelijk een motie voor zou moeten worden ingediend, compleet met budget, lijst van aan te schaffen materialen en de boodschap dat dit eerst zou moeten worden overlegd met de eigenaren van het pand en dan zou het pas ter stemming kunnen worden gebracht in de schoolmeeting.
Ik vroeg mezelf af of dit meisje zelfs wel kon rekenen, laat staan met budgetten en planningen overweg kon.
Kinderen zijn vrij om te overleggen met elkaar, hulp te vragen aan grotere kinderen of volwassenen en leren op deze manier spelenderwijs hoe je van een wild plan een concreet, dichtgetimmerd voorstel maakt. Wat moet een kind weten voordat ze een voorstel op papier krijgen (en “ik kan niet schrijven”, leek geen indruk te maken op de aanwezige volwassenen. “Dan vraag je iemand die je daarmee kan helpen.”) Wat is een motie? Wat is een budget? Heldere vragen die een helder antwoord kregen, compleet met het tonen van het formulier en informatie waar die te vinden waren en waar die vervolgens moesten worden opgeborgen.
Na de schoolmeeting ging men aan de slag en uiteindelijk is het zwembad er gekomen.
Ik was van dichtbij aanwezig geweest bij een heel nauwgezet leermoment. Als je even de tijd neemt om het voorgaande zwembad incident tot je door te laten dringen dan snap je hoeveel obstakels, hobbels, leerprocessen en openbaringen er zich afspeelden rondom dit verhaal. De noodzaak tot leren, informatie vergaren, sociale contacten benutten, communiceren, verwoorden van eigen wensen, geduld, lobbyen, overleg, nieuwe vaardigheden leren en de stemming accepteren waarbij een waterdicht plan best zou kunnen worden afgewezen. Volgens mij leerde ik dit soort dingen pas in mijn hogere jaren van het VWO en aan de universiteit. En volgens mij kwam de initiatief neemster in deze zaak niet eens heel ver boven de tafel uit.
Na een week kwam mijn dochter thuis en vertelde: “Mam, ik geloof dat ik me op deze school niet hoef te verbergen.” De vreugde die ik toen ervoer was groots. Dit was namelijk de sleutel voor de bijna depressieve, overspannen puber die ik iedere dag thuis zag komen van school.
Maar net als met iedere gevangene die net vrijkomt uit de gevangenis is het toch even wennen om de gevangenisdeur achter je te sluiten en door te bewegen in een wereld die ruimte biedt aan jouw eigen ontplooiing.
En die gewenning kwam ook. Op het Sudbury wordt dit “ontscholen” genoemd en terwijl we dit in de maatschappij zelfs nog laten begeleiden door de reclassering, is hier geen sprake van een andere begeleiding dan die vanuit het kind zelf gevraagd wordt. En tegelijkertijd.. is de ruimte, de natuur, de dieren, de contacten met andere kinderen en de vrijheid waarin terloops kan worden gecommuniceerd met volwassen een enorme helende omgeving voor ieder kind wat overspannen, gestrest en onzeker is. De gewenning en ontscholing kwam voor onze dochter ook:
° Ze miste haar vrienden en moest afscheid nemen van haar oude school.
° Ze raakte verveeld. Ze wist niet wat ze de hele dag in deze open omgeving moest doen.
° Ze probeerde het “leren” vast te houden door boeken te bestuderen.
° Ze ontspande nog nauwelijks en hield vast aan “ik wil niet naar school”.
° Ze klaagde over het gebrek aan leeftijdsgenoten.
° Ze verwachtte nog leiding en sturing, terwijl die ontbrak.
° Ze overwoog toch nog haar diploma te gaan halen.
In wezen waren dit te verwachten of redelijke zaken. En geen enkele van de bewegingen werd verworpen of gemotiveerd. Er kwam geen enkele motivatie van buitenaf, geen drang tot een beweging maken, geen aansporing of “goed gesprek” omdat ze niet zou passen in de groep of zich niet aan bepaalde leerplannen hield. Alleen op duidelijk vragen van haar kant, werd gereageerd.
De stilte die daarmee ontstond rondom haar, bracht in de eerste instantie rust. De voorwaartse onnatuurlijke beweging werd doorbroken om plaats te maken voor een meer natuurlijke beweging vanuit haar zelf. Langzaam kwamen er voorstellen, ideeën. Sommige ideeën bleven en andere verdwenen weer omdat ze niet paste in de natuurlijke stroom waarin ze inmiddels door haar leven bewoog. Andere dingen ontstonden ineens op natuurlijke wijze.
En ineens gebeurde er iets. Ze besloot haar nieuwe paard ter keuring aan te bieden bij het stamboek. Ze heeft een andalusiër ruin. Een mooi dier, schimmel, met grijs/witte manen en de mooie donkere ogen. Nu worden vaak alleen merries en hengsten ter keuring gebracht omdat het voordeel hiervan is dat een goedgekeurde premie merrie of hengst meer oplevert bij een fokprogramma of bij de verkoop. Campanero IC, haar ruin van Spaanse afkomst kan niets meer in een fokprogramma en wordt zeker niet verkocht. Als onze dochter dan ook gevraagd werd waarom ze haar ruin wilde voorbrengen, was haar simpele antwoord: “Omdat ik het leuk vind en voor de ervaring”.
De voorbereidingen begonnen. Ze moest alles zelf ontdekken. Hoe werkt een keuring? Wat kost het? Wat heb je er voor nodig? Campanero, afgekort Nero, moest eerst volledig in haar eigendom komen. Dit betekende dat vanuit Spanje een eigendomscertificaat moest worden verkregen. Dit betekende onduidelijke Spaanse formulieren invullen, uitzoeken wat nu precies de vraag was. Spaanse terminologie leren en lezen. Vervolgens moest ze lid worden van het Nederlandse stamboek en de vereniging. Ze moest zich inschrijven voor de keuring. Dat kostte een aardige hoeveelheid geld, wat ze verzamelde door een strak management van haar eigen kleed- en zakgeld en aanvulde met haar internet verkopen.
Uiteindelijk moest ze gaan uitvinden wat er nu precies werd verwacht van het voorbrengen en het rijden van een proef voor de jury van het stamboek. Welke kleding voorschriften golden er? Welke dressuurproef moet gereden worden? Hoe gaat zoiets en hoe kom ik erachter? Ze heeft bij elkaar uren aan de telefoon gezeten (wat absoluut niet haar hobby is) met mensen van de vereniging, waarbij sommigen behoorlijk geïrriteerd raakten door deze doorvragende 16-jarige puber. Uiteindelijk trof ze de volwassene die haar kon helpen en besloot ze haar ook een bezoek te brengen en zich volledig te laten informeren over hoe en wat tijdens de keuring.
Ze heeft met nauwgezette precisie alles uitgezocht, georganiseerd en geregeld. Voor de dagen zelf moest een trailer worden geregeld, wedstrijdkleding aangeschaft, iemand gevraagd die de trailer kon rijden, een hotel worden besproken en zelfs vrienden en familie opgetrommeld voor het broodnodige applaus. Waar ze hulp nodig had vroeg ze die, maar ze hield alles scherp in de gaten. Niets mocht aan het toeval overgelaten worden.
Daarnaast moest Nero worden getraind. Ze regelde een wedstrijdbak, weliswaar in een weiland, maar met de juiste afmetingen en de juiste belettering. En natuurlijk moesten wij aanwezig zijn als zogenaamde juryleden of moest de proef hardop voorgelezen worden. Ze oefende het voorbrengen. Ze was er avond na avond mee bezig.
Als ze vastliep vertelde ik haar alleen….Je moet het op je eigen manier doen. En dan bewoog ze weer door.
Uiteindelijk kwam de grote dag. Alles liep op rolletjes. En Nero was in alles kampioen. Weliswaar omdat hij de enige ruin was en geen concurrentie had. Echter belangrijker was de waardering die ze kreeg van de jury omdat ze als enige een ruin voorbracht en daarmee liet zien dat het ras niet alleen mooi was om mee te fokken, maar ook mooi was om te hebben, mee te pronken, trots op te zijn en van te genieten.
Hoeveel heeft ze ongezien geleerd van deze ervaring? Ik kan er zoveel vinden. En vooral leerde ze dat wat ze wilde, om te zetten in een duidelijke activiteit. De stappen te zetten die nodig waren, de middelen te creëren en de hulp te vragen die nodig was. Ik realiseerde me terwijl ik haar daar zag rijden, één van de jongste deelnemers, zelf alles geregeld, samen in diep vertrouwen met Nero, dat geen enkel schooldiploma haar hierop had kunnen voorbereiden. Dat de stress en de depressie die ze op school ervoer haar alleen had geremd om tot dit alles te komen. In vrijheid leren heeft haar meer gebracht en beter voorbereid op het leven!
De kinderen worden niet getest op Sudbury school en hoe mooi is dat? Net als mijn dochter merkte dat ze door het simpelweg leuk te vinden, ze alles kon bereiken wat ze wilde. Geen brug was te ver en alle beren op de weg werden gemoedelijk het bos weer ingestuurd. Geld was geen issue. “Ik heb geen geld” was geen belemmering. Het vertrouwen waarmee ze doorbewoog en doorging met het binnenbrengen van alle benodigde fondsen was een ware inspiratie. Niemand vertelde haar dat ze het niet kon en als ze teveel aanwijzingen kreeg, veranderde ze haar richting, gebruikte wat nuttig was en liet de rest voor wat het was. Hoe groot is dat onderscheidingsvermogen? Ze deed iets zonder reden. Ze ging naar een keuring, niet voor goedkeuring of afkeuring, maar omdat het een leuke ervaring is. Oftewel, wat er ook uitkomt, het belangrijkste is de ervaring.
Hoeveel mensen kunnen dit? Hoeveel mensen wachten nog op de goedkeuring of afkeuring van de ander? Hoeveel willen bevestigd worden? Hoeveel mensen doen in hun leven precies wat ze leuk vinden en zijn daar succesvol in? Ik weet niet hoeveel, wel dat dit de rijkste en meest succesvolle mensen zijn. Als ouder heb ik geen enkele twijfel meer dat mijn dochter met de belangrijkste vaardigheden haar volwassenheid inloopt en ongetwijfeld een groot succes van haar leven gaat maken. Met of zonder diploma. Met of zonder goedkeuring van de onderwijsinspectie, raad van state en ondanks de negatieve berichtgeving van een sensatiezoekende media die ongehinderd door enige kennis van zaken, de samenleving bericht over een school waar niets wordt geleerd en iedereen maar mag doen wat hij of zij wil. Wat zou een kind daar nu kunnen leren? Ik hoop dat mijn artikel enig licht heeft kunnen werpen op deze vraag.
Anita Boom Van Doorn
