Terwijl we hier in Europa strijden voor behoud van meningsvrijheid, vechten ze in Cuba nog om het te krijgen.

Het Pakket
Onafhankelijke geschreven media zijn er niet en internet is slechts voor enkelen toegankelijk. Om te ontkomen aan de slaapverwekkende staatsmedia en de internetcensuur hebben de Cubanen iets bedacht: Het Pakket. Onzichtbaar, clandestien, maar overal aanwezig. Een terabyte aan vermaak en informatie waar iedere week reikhalzend naar wordt uitgekeken. Edwin Koopman reisde naar Cuba en ontdekte het geheim van offline internet.

Beluister
* Reportage VPRO: El Paquete in Cuba

In internationale media gaan er geruchten dat de dood van Fidel Castro nabij is. Ook zijn Rotterdamse vriend en handelspartner Willem van 't Wout houdt daar rekening mee: “De tickets voor de begrafenis liggen al klaar.”
 
35 jaar handel
Al 35 jaar drijft de Rotterdamse ondernemer Willem van ’t Wout handel met Cuba. Hij heeft een rederij op het eiland en importeert metalen uit het land. Daardoor is hij een goede bekende geworden van de oud-president van Cuba Fidel Castro: “Vorig voorjaar heb ik nog geprobeerd om hem te zien, maar hij trok zich de laatste tijd een beetje terug.”

 

Veel onduidelijkheid
Over de precieze gezondheidstoestand van Fidel Castro bestaat veel onduidelijkheid, maar Van ’t Wout houdt rekening met het ergste: “Als er iets gebeurt, ben ik van plan om de begrafenis bij de te wonen. We hebben de tickets al klaarliggen.” Mogelijk neemt Van ’t Wout ook zijn dochter mee naar de begrafenis. Zijn dochter gaf Fidel Castro lange tijd kledingadvies.

 

Banden met Amerika
Wat er met Cuba gebeurt, nu president Raúl Castro de banden met Amerika iets lijkt aan te halen, is volgens Van ’t Wout moeilijk te voorspellen: “Raúl doet erg zijn best om dingen te vergemakkelijken, maar ik verwacht pas echt grote vrijheden als de jongere mensen aan de macht komen.”

 

Oude garde machthebbers
“Maar dat zal waarschijnlijk nog wel even duren”, vervolgt de Rotterdamse ondernemer. “Nu heeft de oude garde nog de macht en een revolutie verwacht ik niet op Cuba.” “Daar verbaas ik me er al langer over. Cubanen hebben veel zorgen, ze verdienen weinig en er is weinig te koop. Maar die mensen zijn nog altijd zo vreedzaam. Dat zou in Nederland niet gebeuren vrees ik.”

 

Verschil broers
Het verschil tussen de twee bejaarde Castro-broers, vertelde de Cubaanse dissidente Miriam Leiva op een snikhete julidag in Havana, is dat het ego van de oudste zo royaal is geproportioneerd dat het vaardigheden als luisteren en het observeren van feiten in de weg zit. De jongste is minder vol van zichzelf, niet per definitie alleen aan het woord en in staat tot een gesprek. Zo bezien is het niet toevallig dat de VS en Cuba weer betrekkingen hebben aangeknoopt onder Raúl (83) en niet onder Fidel (88).

Anti-Amerikaans
Dat de jongere Castro de dooi niet zoals Obama kan presenteren als een succes, heeft te maken met het feit dat het Cuba dat de oudere Castro schiep vol staat met borden met anti-Amerikaanse slogans en dito muurschilderingen. Al 55 jaar wordt iedereen ingepeperd dat de duivel een yank is. Elke lange rij, elke lege winkel, elke kapotte bus: het is de schuld van de yank. Hoe kun je met zo'n demon in zee gaan? Het kan dat Fidel nu echt stervende is. Het kan ook dat Raúl serieus bezig is zich te informeren over het reëel bestaande Cuba.

Jaknikkers
Helaas zijn mensen in de hoogste regionen van een dictatuur vaak omringd door jaknikkers. Een beetje hulp van buitenaf kan geen kwaad. Het toeval wil dat een van de beste boeken die door objectieve buitenstaanders over Cuba zijn geschreven, behoort tot het erfgoed van de Volkskrant. De lege etalage van de helaas te jong gestorven journalist en Cuba-kenner Art van Iperen verscheen voor het eerst in 1996. Het heeft de tand des tijds perfect doorstaan, zowel dankzij Van Iperens scherpe blik als door het onvermogen van de Castro's afstand te doen van dogma's. Als de jongere Castro het laat vertalen, is Cuba binnen een paar jaar een democratie.