Het is altijd weer spannend wat een nieuw jaar ons brengen zal. Maar ook wat we daar over pak ‘m beet vijftig of vijfenzeventig jaar in onze Brabantse archieven over zullen terugvinden. Ik mag hopen dat mijn toekomstige collega’s dan niet hoeven te schrijven (of podcasts hoeven te maken) over de huidige misdaadmethoden, waaronder aanslagen in Brabant met zwaar vuurwerk, brandstichtingen door relschoppers of over nepagenten die proberen om ouderen in de val te lokken? Dan vermoed ik dat ze liever hun steentje bijdragen aan een mooie historische reportage over het oudste en grootste attractiepark van Nederland, onze Brabantse trots. Bijvoorbeeld over het nieuwe spookspektakel ‘Danse Macabre’ op de gelijknamige muziek van Camille Saint-Saëns dat afgelopen najaar gereed is gekomen. Want ook daar zal dan vast iets over terug te vinden zijn in onze schatkamers.
En hopelijk weten we dan ook wie Marietje Kessels heeft vermoord, en kunnen we het Tilburgse meisje eindelijk de rust geven die ze zo verdient. Wie weet trouwens wat podcasting ons in de toekomst nog brengt? En het 'ambachtelijke' schrijfwerk zal dan ook niet meer nodig zijn? Kunstmatige intelligentie heeft hen dit werk helemaal uit handen genomen. Ze hoeven dan alleen nog de juiste bronnen bij elkaar te zoeken? Wie zal het zeggen, ’t Is allemaal nog toekomstmuziek. Al gaan deze ontwikkelingen nu razend snel.
Waarom ik daar nu bij stilsta? Omdat we net als veel andere Nederlandse archiefdiensten dit jaar zijn begonnen met een enorme klapper. Nou ja, een figuurlijke dan. In 2025 is het jaar 1949 vrijgekomen voor archieven met een openbaarheidsbeperking van 75 jaar; duizenden dossiers met uiteenlopende thema’s zijn openbaar geworden. Al zou je door de vloedgolf van aandacht voor het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) haast vergeten dat niet alleen archieven over de oorlog openbaar zijn geworden.
Kijk dus snel wat er allemaal in de overzichtslijst te vinden is. Daar vind je namelijk veel meer.
Margot America, redactie
Onze (digitale) schatkamers zijn weer open
1 Januari is in archievenland altijd een bijzondere dag, omdat de openbaarheidstermijn weer een jaartje opschuift en allerlei archieven openbaar worden. Ook bij het BHIC. Via de overzichtslijst kun je kennisnemen van documenten, archieven en archiefbestanden die openbaar zijn geworden en dus nu toegankelijk zijn.
Openbaar geworden akten burgerlijke stand
Ook onze stamboomzoekmachine is weer aangevuld met persoonsgegevens uit de akten van de burgerlijke stand en gevangenisregistraties die per 1 januari 2025 openbaar zijn geworden.
"Kun je nieuwe informatie aflezen van een specifieke foto door er met de juiste deskundigheid naar te kijken? Vertelt een stukje hout uit de afgebroken kerk zijn eigen verhaal? In de serie Moord op Marietje ga ik samen met mijn collega Christian op pad. Gewapend met archieven van 125 jaar oud kloppen we aan bij deskundigen op een heel ander vakgebied: van arts tot forensisch rechercheur, van rechtspsycholoog tot een familielid. Wat dat voor nieuwe informatie oplevert over wat er in augustus 1900 is gebeurd met Marietje Kessels, dat hoor je in de zesdelige podcastserie Moord op Marietje. Aflevering 1 en 2 staan nu online!"
Foto: Marilou Nillesen, historisch verslaggever en podcastmaker Het geheugen van Brabant
Hulp gezocht: invoeren van Brabantse keuringsregisters
Rugproblemen, steenpuisten en blindheid: een kleine greep uit de medische aantekeningen over Brabantse dienstplichtige mannen die tussen 1814 en 1918 voor de keuringsraad verschenen.
Wij bewaren de keuringsregisters van deze raden in Brabant en werken nu aan naamindexen. Daarbij kunnen we wel wat hulp gebruiken. Wil je ons helpen?
Nieuwe bronnen december 2024 online
Niet alleen door de Openbaarheidsdag, ook in december hebben we indexen online gezet voor bronnen die al openbaar waren. In dit overzicht vind je de indexen die in december 2024 nog op de website verschenen. De bijbehorende bronnen zijn vrijwel allemaal al gedigitaliseerd. Op naar mooie nieuwe vondsten dit jaar!
‘Huwelijk met een vreemdeling.’ Tussen alle oorlogsarchieven duiken er vanuit verschillende Brabantse gemeentes documenten op waarin toestemming wordt gevraagd te trouwen met een geallieerde soldaat, veelal Canadezen. Zou die toestemming er komen?
De veepest kwam in de 18e eeuw in drie golven over ons land; van 1713 tot 1720, van 1744 tot 1765 en van 1768 tot 1786. Het heeft aan vele tienduizenden runderen het leven gekost. Bestrijding was pas mogelijk toen ze vanaf 1777 met enig succes begonnen met inenten. (Bijdrage: Stef van Eijndhoven)
Klimaatverandering? Opwarming van de aarde? Dat zijn begrippen waar de mensen in het midden van de vorige eeuw totaal geen notie van hadden. In de jaren van onze jeugd leefden we in en met de natuur. Wim van de Kerkhof denkt terug aan die tijd…
De nieuwe vorst, aangetreden in 1840, maakte veel werk van een charme-offensief. Dat was nodig, want Willem II was niet erg geliefd bij de Brabo’s. Lees deze trilogie van Gerard Strijards.
Denk goed na voor je iemand dit toewenst. Tuberculose was lange tijd de dodelijkste ziekte in Nederland. Toon Arts uit Wanroij krijgt hiermee te maken en verblijft vaak in een tbc-huisje in zijn tuin en een sanatorium voordat hij in 1941 aan de ziekte overlijdt. (Bijdrage: Jan Arts)
Waar gingen homo’s en lesbiennes uit in de jaren ’70, ‘80 en 90? Hoe zag hun uitgaansleven er uit? En op welke plekken in ’s-Hertogenbosch kom je de queergeschiedenis tegen? Wil je dat graag weten, loop dan op vrijdag 31 januari 2025 mee tijdens de eerste Queer stadswandeling ’s-Hertogenbosch.
De wandeling is een samenwerking tussen COC Noordoost-Brabant, Erfgoed Brabant, Erfgoed ’s-Hertogenbosch en Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC). Het is een vervolg op de succesvolle Queer stadswandeling Tilburg. Beide wandelingen zijn verbonden aan het initiatief Queer Brabant, dat een podium wil geven aan lhbtiq+-geschiedenissen en persoonlijke verhalen van homo's, lesbi's, biseksuele, transgender, intersekse en queer personen uit Brabant. Je kunt je nog aanmelden!
Foto: Ron Loos en Peter Sleutjes van COC Noordoost-Brabant, die deze wandeling hebben samengesteld, poseren hier met een deel van het team van Queer Brabant voor het pand waar van 1969 tot 2011 Club Chez Nous zat, de langst bestaande homozaak van Den Bosch. Let ook op het zwarte uithangbord, dat hangt er al die tijd al! (foto BHIC)
Historisch wist-je-datje
Zwaaien met die kwast...
Zegeningen, je maakt ze haast niet meer mee. Maar omdat we er in onze beeldcollectie veel foto’s van hebben, is het aardig om daar eens bij stil te staan. In de katholieke kerk gebruiken ze nog steeds wijwater bij verschillende religieuze handelingen. Dit door de priester gewijde heilige water hoort tot de sacramentalia. Het symboliseert reiniging en nieuw leven. Je herinnert je misschien nog dat de priester met een wijwaterkwast door de middelgang van de kerk liep en iedereen zegende. Was je katholiek, dan stak je bij binnenkomst in de kerk je vingers waarschijnlijk in het wijwatervat en maakte daarmee een kruisteken.
Maar ook voertuigen, huizen, kantoren en zelfs wegen werden ingezegend. Het gebruik ontstond in de tweede helft van de twintigste eeuw, toen er meer auto’s op de weg kwamen en er ook meer verkeersslachtoffers vielen. De voertuigen kwamen dan een voor een langsrijden, bijvoorbeeld op het kerkplein. De plaatselijke pastoor zegende de auto en zijn bestuurder voor een behouden rit.
Wist je trouwens dat er nog steeds paardenzegeningen georganiseerd worden in Brabant? Denk aan Zundert en Esch. Heel bijzonder is de traditionele paardenbedevaart in Weebosch, bij Bergeijk. Sinds 1933 wordt daar jaarlijks de Sint Gerardusbedevaart gehouden die wordt afgesloten met de zegening van paard en ruiter. Deze zou goed zijn voor het welzijn van mens en dier.
Paardenzegening in Esch, fotocollectie Mies den Otter, BHIC
