Nieuwsbrief, Platform Wiskunde Nederland, januari 2022 |
Het Platform Wiskunde Nederland is volop in beweging. Het PWN transfercentrum Math4NL is van start gegaan met als doel een brug te slaan tussen wiskundig onderzoek en maatschappelijke uitdagingen. De Wiskunderaad gaat verder als één van de zes commissies van PWN om duidelijk te accentueren dat alle activiteiten om de Nederlandse wiskunde sterk op de kaart te zetten zijn verenigd op hetzelfde platform. PWN gaat starten met de opvolging van het Deltaplan voor de wiskunde om de belangrijke rol van de wiskunde voor de Nederlandse maatschappij verder te accentueren, en voor de komende jaren kansen te creëren voor de Nederlandse wiskunde. PWN zet zich in als platform voor u en uw collega’s, in alle lagen van het onderwijs, het onderzoek en de toepassing, voor ons allemaal. Ik wens u een mooi wiskunde jaar.
|
GALA VAN WETENSCHAP EN SAMENLEVING
|
Maandag 14 maart 2022 is een speciale dag voor de wetenschap. Het is de geboortedag van Albert Einstein, de sterfdag van Stephen Hawking én het is pi-dag. UNESCO riep in 2019 de 14e maart uit als International Day of Mathematics (IDM), en dit wordt door wiskundigen wereldwijd gevierd met allerlei activiteiten.
Elk jaar is er een wisselend thema, en voor 2022 is dat: "Mathematics unites". Om deze dag nog mooier te maken, organiseren hoogleraar wetenschapscommunicatie Ionica Smeets en New Scientist-hoofdredacteur Jim Jansen voor het eerst het Gala van Wetenschap en Samenleving. In één avond laten we u zien welke invloed de Nederlandse wetenschap heeft op uw leven en de maatschappij. In Leiden, European City of Science 2022, wordt u bijgepraat door o.a. Marion Koopmans, Koos Biesmeijer, Julia Cramer en Reint Jan Renes. Sandjai Bhulai en Rob van der Mei, recente winnaars van de Huibregtsenprijs zullen de wiskunde vertegenwoordigen op deze avond. Meer informatie vindt u op de website
|
|
In december zijn er twee mediatrainingen gegeven voor vrouwelijke wiskundigen door trainer Michel van Baal. De trainingen zijn georganiseerd en gesponsord door EWM-NL. De deelnemers werden in het diepe gegooid, want ze werden meteen gevraagd om voor de camera een interview te geven. De trainer gaf vervolgens een inleiding en achtergrondinformatie over journalisten en interviews, wat ze konden verwachten en hoe ze zich konden voorbereiden. Daarna werden de interviewvideo's samen geanalyseerd en werd er gewezen op tips en tops. De training ging verder met meer praktische oefeningen om de deelnemers te leren hoe ze off-topic vragen kunnen aanpakken en het gesprek terug kunnen leiden naar hun onderzoek. De training werd afgesloten met een tweede interview voor de camera, waarbij alle deelnemers meer controle hadden over het interviewproces, wat leidde tot heldere en beknopte interviews waarin hun onderzoek de hoofdrol speelde. De deelnemers van de trainingen waren zeer enthousiast over de leercurve van de cursus en gaven aan meer vertrouwen te hebben om in de media te verschijnen en interviewverzoeken te accepteren. Ze verklaarden allemaal dat ze de training zeker zouden aanbevelen aan andere wetenschappers, omdat de training hen waardevolle ervaring had opgeleverd.
|
Zoals ieder jaar boog de jury voor de Stieltjesprijs zich ook ditmaal weer over de wiskundige proefschriften gepubliceerd in het afgelopen jaar. Op vrijdag 17 december 2021 is de jury voor de Stieltjesprijs (online) bijeengekomen voor het toekennen van deze prijs voor het beste wiskundige proefschrift verschenen in het academisch jaar 2020-2021. De jury bestond uit Odo Diekmann (UU, voorzitter), Aernout van Enter (RUG), Richard Gill (UL), Kees Vuik (TUD), Frans Oort (UU), Erik van den Ban (UU) en Marc Uetz (UT), bijgestaan door Marieke Kranenburg (UvA, secretaris).
In totaal zijn deze keer 76 proefschriften beoordeeld. In verschillende stadia van de beoordeling zijn externe adviezen ingewonnen. Na een eerste selectie is er een shortlist opgesteld van 13 proefschriften. De jury was ook dit jaar onder de indruk van het hoge niveau. Na de eerste overlegronde bleven er maar liefst 4 proefschriften over die op grond van kwaliteit een zeer waardige winnaar zouden opleveren. Er was echter één proefschrift uit deze vier dat met kop en schouders boven het zeer hoge niveau van de rest uitstak, geschreven door een promovendus die blijk heeft gegeven ook tal van andere kwaliteiten te bezitten. De jury draagt hierom unaniem Jan-Willem van Ittersum voor als winnaar van de Stieltjesprijs 2020-2021.
Jan-Willem van Ittersum is gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht met Gunther Cornelissen en Don Zagier (Bonn) als promotores, op het proefschrift met de titel “Partitions and quasimodular forms: Variations on the Bloch–Okounkov theorem”. In zijn helder geschreven proefschrift bestudeert Jan-Willem van Ittersum hoe functies van partities van gehele getallen, door een middelingsoperatie, leiden tot de constructie van quasi-modulaire vormen, een concept dat teruggaat tot Ramanujan, en hier wordt gebruikt in de zin van Kaneko en Zagier. In dit proefschrift worden drie fundamentele en natuurlijke vragen gesteld (welke collecties van functies geven zulke vormen, welke vormen kunnen optreden, en wanneer zijn het klassieke modulaire vormen?). Als antwoord vinden we acht resultaten over de eigenschappen van zulke functies en toepassingen daarvan.
Zijn aanpak is origineel en verreikend. De resultaten geven nieuw inzicht in een breed scala van onderwerpen, onder andere in combinatoriek en aftellende meetkunde; experts zijn verrast. We zien hoe in dit proefschrift methoden uit de analyse, getaltheorie, algebraïsche meetkunde en mathematische fysica gebruikt worden om deze resultaten te bereiken. Een referee schreef: “his thesis is one of the nicest I have ever seen”.
Al op jonge leeftijd gaf Jan-Willem van Ittersum blijk van uitzonderlijk wiskundig inzicht. Zowel zijn bachelor- als masterscriptie, origineel werk dat resultaten van bekende wiskundigen generaliseert, heeft hij omgewerkt tot artikelen, die al bij eerste inzending zijn geaccepteerd en reeds gepubliceerd. Opvallend is ook zijn zelfstandigheid; het voorstel voor het onderwerp van zijn promotie heeft hij zelf opgesteld en vervolgens heeft hij een beurs weten te verwerven om het onderzoek uit te voeren. Daarin volgde de promovendus vaak een andere weg dan die door zijn promotores gesuggereerd.
Naast het onderzoek in het kader van zijn proefschrift, is hij op andere gebieden samenwerkingen aangegaan, wat heeft geleid tot nog een publicatie en drie bijna afgeronde preprints.
Jan Willem kreeg in 2013 de Jong Talent Aanmoedingsprijs van de Koninklijke Hollandse Maatschappij der Wetenschappen, en was winnaar van de KWG PhD prijs in 2021 op het online gehouden NMC 2021.
Tijdens NMC 2022 zal Jan-Willem een voordracht houden over zijn onderzoek.
|
In een eerdere nieuwsbrief kondigden we al aan dat er in 2022-2023 wederom een rondreizende tentoonstelling Imaginary zal worden georganiseerd. Ditmaal doen we dat samen met onze Vlaamse collega’s van het Platform Wiskunde Vlaanderen. In Nederland zal de tentoonstelling te zien zijn in Leiden (eind mei tot eind juli), Nijmegen (september), Utrecht (oktober), Groningen, Amsterdam, Eindhoven, Enschede en Maastricht (juli 2023). De voorbereidingen zijn inmiddels in volle gang. Lag de nadruk in 2016-2017 vooral op de schoonheid van wiskunde, nu wordt ingestoken op de pracht en de kracht van wiskunde. Er zullen dus ook veel toepassingen van wiskunde de revue passeren. Het kernteam, bestaande uit Joke Daemen (UU), Dirk Siersma (UU), Wil Schilders (PWN), Paul Igodt( KU Leuven, PWV) en Marnix Van Daele (Universiteit Gent, PWV), heeft een selectie van posters gemaakt, er zullen touch screens gebruikt worden, er is een aantal voorwerpen/spellen uit het Mathematikum in Giessen besteld. Het kernteam wordt bijgestaan door allerlei wiskundigen, o.a. uit het Zwaartekrachtproject ‘’Networks’’. Ook Henk van der Vorst, emeritus hoogleraar numerieke wiskunde, zal een mooie bijdrage leveren met het thema ‘’vouwen’’ (zie ook zijn website http://www.henkvandervorst.nl/).
Momenteel wordt druk naar sponsoring gezocht. We hopen dat veel middelbare schoolklassen de tentoonstelling zullen bezoeken, daarnaast wordt aan de wiskundigen in genoemde plaatsen gevraagd om rondom de tentoonstelling allerlei andere activiteiten te ontwikkelen, zodat er als het ware een ‘’maand van de wiskunde’’ in de betreffende stad zal zijn. Het is een mooie gelegenheid om ons vak wiskunde weer eens goed in de kijker te plaatsen.
|
Op maandag 17 januari bereikte ons het droeve bericht dat Bas Edixhoven, hoogleraar meetkunde, algebra en getaltheorie aan de Universiteit Leiden, op zondag in het bijzijn van zijn familie was overleden. Bas was op allerlei fronten een zeer actief wiskundige, en zette zich met hart en ziel in voor het stimuleren van wiskunde onder jongeren. Sinds 2003 was hij bestuursvoorzitter van ‘’Vierkant voor wiskunde’’, zie ook https://www.vierkantvoorwiskunde.nl/2022/01/in-memoriam/.
Bas was lid van de sectie wiskunde van de KNAW, en was binnen PWN actief als lid van de commissie Onderwijs. Ook was hij, namens deze commissie, afgevaardigde bij de Beta Lerarenkamer. Daarnaast was Bas ook een van de drijvende krachten achter het landelijke initiatief ‘’Mastermath’’. We zullen Bas enorm missen. Niet alleen als bevlogen bestuurder, maar ook als een warme en enthousiaste persoonlijkheid en als een integer mens.
|
NEDERLANDS MATHEMATISCH CONGRES (NMC 2022)
|
Ook dit jaar vindt er weer een NMC plaats, in hybride vorm maar hopelijk met veel deelnemers fysiek aanwezig in het Van der Valk hotel te Utrecht. Er is weer een aantal eminente sprekers uitgenodigd om een voordracht te geven, t.w. Helmut Hofer (Princeton Institute for Advanced Study), Natasa Jonoska (University of South Florida), Shafi Goldwasser (Massachusetts Institute of Technology, Beeger lecturer) alsmede de winnaar van de N.G. de Bruijn Priis 2022 (nog niet bekend).
Vanwege de corona-maatregelen is de afgelopen jaren gekozen voor een afwijkend concept voor NMC, met allerlei activiteiten door het jaar heen, zoals bijvoorbeeld ‘’What’s cooking’’ waarvan de eerste sessie in 2022 gehouden zal worden op 31 januari van 11.30-12.30. Registratie is nu open! Hierin zullen allerlei zaken welke van belang zijn in en voor wiskundig Nederland kort de revue passeren.
NB: de winnaar van de N.G. de Bruijn prijs is nog niet bekend, zodat de poster nog niet de actuele foto’s bevat.
|
MATH4NL: START VAN EEN NIEUW INITIATIEF
|
In 2020 werd door de commissie Innovatie een marktonderzoek uitgevoerd onder meer dan 400 geïnterviewden over hoe de samenwerking tussen wiskundigen aan Nederlandse universiteiten en Hbo-instellingen en het bedrijfsleven kan worden geïntensiveerd. De conclusie was dat er een groot belang is om de samenwerking te intensiveren en dat er een gemeenschappelijke basis is van beweegredenen, obstakels en methoden om samen te werken. Gedurende het jaar 2021 ontwikkelde de commissie plannen om deze conclusies om te zetten in daadwerkelijke actie, hetgeen resulteerde in het plan om een transfercentrum op te zetten. Eind 2021 werd een businessplan gemaakt, en inmiddels is er een oprichtingsbestuur gevormd bestaande uit Vivi Rottschäfer (voorzitter), Alessandro Di Bucchianico, Johann Hurink (4TU.AMI) en Wil Schilders (PWN) teneinde stappen te zetten dit centrum verder vorm te geven. Gekozen is voor de naam Math4NL De bedoeling is dat er bij alle universiteiten en Hbo-instellingen een aantal medewerkers actief gaat meewerken aan de vorming van dit centrum. In volgende edities van de PWN Nieuwsbrief zullen nadere berichten volgen over de ontwikkeling van het initiatief.
|
WORKSHOP EUROPESE PROJECTEN
|
De commissie Onderzoek zal, in nauwe samenwerking met Bureau PWN, de komende maanden een aantal voorlichtingssessies organiseren, online, om Nederlandse wiskundigen te informeren over de mogelijkheden met betrekking tot Europese projecten. Eerder publiceerde PWN al een folder met allerlei mogelijkheden ( klik hier), en werd een sessie georganiseerd door de commissie Onderzoek (zie https://platformwiskunde.nl/onderzoeksaanvragen/).
In samenwerking met het bureau Yellow Research in Amsterdam zal in maart en april een aantal sessies worden georganiseerd over ERC projecten en Marie-Skłodowska-Curie aanvragen. Wanneer de definitieve data van deze bijeenkomsten bekend is, zal nadere informatie worden verstuurd.
Op 24 maart, in de namiddag is er een sessie over ERC, save the date. Nadere informatie volgt.
|
In 2019 nam een aantal onderzoekers het voortouw tot het nationale initiatief ‘’AI and Mathematics’’, afgekort AIM. Hiertoe is een pamflet ontworpen, en ook een sessie georganiseerd tijdens NMC 2021 (zie https://mathematischcongres.nl/abstracts/aim/). Ook tijdens NMC 2022 zal er een sessie georganiseerd worden. Daarnaast is er het plan om op 9 en 10 juni ( save the date!) een bijeenkomst te organiseren op het CWI, waarbij de nadruk zal liggen op AI binnen de verschillende wiskundeclusters en op interfaces tussen deze clusters. Christoph Brune (UT) heeft hiertoe recent een slide geproduceerd welke aangeeft welke onderwerpen binnen AI relevant zijn voor de verschillende clusters:
Relevant is ook de workshop ‘’Computational Mathematics and Machine Learning’’ welke van 1 tot 5 november werd gehouden in het Lorentz Center te Leiden. Hierbij is ook een boekje gepresenteerd getiteld ‘’Mathematics: key enabling technology for scientific machine learning’’; een pdf is te downloaden via https://platformwiskunde.nl/2021/11/07/boekpresentatie-wiskunde-en-scientific-machine-learning/, een exemplaar (hard copy) kan verkregen worden door een mail te sturen aan Bureau PWN.
|
De Wiskunde e-brief meldt op zondag 23 januari dat er een sterke teruggang is in de keuze voor het profiel Natuur en Techniek op middelbare scholen. In 2015 koos nog 19% van de leerlingen in havo 4 voor N&T en aan het begin van het schooljaar 2021-2022 was dat nog slechts 13%. Op het vwo was N&T in 2015 met een aandeel van ruim 36% het grootste profiel (mede door het Platform Beta Techniek dat aan het begin van deze eeuw veel geld kreeg van het ministerie, en o.a. een rapport dat streefde naar 1 op de 4). In 2021-2022 is dat aandeel gezakt tot onder de 29%. Daarmee werd zowel op havo als vwo het profiel Economie en Maatschappij (E&M) het meest gekozen profiel. De teruggang is zowel bij jongens als meisje te zien maar bij jongens tekent die teruggang zich het sterkst af. In de periode 2010-2015 koos 25% tot 28% van de jongens op havo voor N&T. Voor het schooljaar 2021-2022 is dat percentage gedaald tot minder dan 19%. Bij de meisjes nam de belangstelling in de periode tot 2015-2016 toe maar die belangstelling is nu weer gezakt tot het niveau van tien jaar geleden. Op het vwo was onder de jongens het profiel N&T een jaar of zes tot acht geleden behoorlijk populair. In 2014 werd N&T door bijna 47% van de mannelijke leerlingen gekozen. Nu, zeven jaar later, is dat percentage gezakt tot onder de 37%. De belangstelling voor N&T was bij de meisjes altijd al minder. In de periode 2013-2016 leek er sprake te zijn van een inhaalslag maar daarna ging die belangstelling weer bergafwaarts.
|
ENGELSTALIGE WISKUNDEMEISJES
|
Ionica Smeets en Jeanine Daems maakten jaren geleden (tot ongeveer 2010) furore met hun website ‘’wiskundemeisjes’’ ( http://www.wiskundemeisjes.nl/). Een aantal jaren geleden zijn twee studentes (Caoimhe Rooney en Jessica Williams) aan de universiteit van Oxford gestart met een soortgelijk initiatief: https://www.mathematigals.com/. Een leuke website, of, zoals ze zelf schrijven: ‘’….kwamen we tot een hechte band over onze passie om wiskunde toegankelijk te maken, de vele toepassingen ervan te promoten en meisjes aan te moedigen een loopbaan in bèta-technische vakken na te streven.’’ Inmiddels werkt Caoimhe bij Microsoft in de USA, maar de website is nog immer actueel en wordt goed bijgehouden.
|
BEROEPSPROFIEL WISKUNDELERAAR
|
Om handvatten te geven aan beleidsmakers, lerarenopleidingen en anderen heeft de commissie Onderwijs in overleg met leraren, lerarenopleiders en wetenschappers een beroepsprofiel opgesteld, dat is hier te lezen.
|
|
Platform Wiskunde Nederland, Science Park 123, kamer L013, 1098 XG Amsterdam
|
|
|
|