Zoals ieder jaar boog de jury voor de Stieltjesprijs zich ook ditmaal weer over de wiskundige proefschriften gepubliceerd in het afgelopen jaar. Op vrijdag 17 december 2021 is de jury voor de Stieltjesprijs (online) bijeengekomen voor het toekennen van deze prijs voor het beste wiskundige proefschrift verschenen in het academisch jaar 2020-2021. De jury bestond uit Odo Diekmann (UU, voorzitter), Aernout van Enter (RUG), Richard Gill (UL), Kees Vuik (TUD), Frans Oort (UU), Erik van den Ban (UU) en Marc Uetz (UT), bijgestaan door Marieke Kranenburg (UvA, secretaris). 

In totaal zijn deze keer 76 proefschriften beoordeeld.  In verschillende stadia van de beoordeling zijn externe adviezen ingewonnen. Na een eerste selectie is er een shortlist opgesteld van 13 proefschriften. De jury was ook dit jaar onder de indruk van het hoge niveau. Na de eerste overlegronde  bleven er maar liefst 4 proefschriften over die op grond van kwaliteit een zeer waardige winnaar zouden opleveren.   Er was echter één proefschrift uit deze vier dat met kop en schouders boven het zeer hoge niveau van de rest uitstak, geschreven door een  promovendus die blijk heeft gegeven ook  tal van andere kwaliteiten te bezitten. De jury draagt hierom unaniem Jan-Willem van Ittersum voor als winnaar van de Stieltjesprijs 2020-2021.

 

Jan-Willem van Ittersum is gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht met Gunther Cornelissen en Don Zagier (Bonn) als promotores, op het proefschrift met de titel “Partitions and quasimodular forms: Variations on the Bloch–Okounkov theorem”. In zijn helder geschreven proefschrift bestudeert Jan-Willem van Ittersum hoe functies van partities van gehele getallen, door een middelingsoperatie, leiden tot de constructie van quasi-modulaire vormen, een concept dat teruggaat tot Ramanujan, en hier wordt gebruikt in de zin van Kaneko en Zagier. In dit proefschrift worden drie fundamentele en natuurlijke vragen gesteld (welke collecties van functies geven zulke vormen, welke vormen kunnen optreden, en wanneer zijn het klassieke modulaire vormen?).  Als antwoord vinden we acht resultaten over de eigenschappen van zulke functies en toepassingen daarvan.

Zijn aanpak is origineel en verreikend. De resultaten geven nieuw inzicht in een breed scala van onderwerpen, onder andere in combinatoriek en aftellende meetkunde; experts zijn verrast. We zien hoe in dit proefschrift methoden uit de analyse, getaltheorie, algebraïsche meetkunde en mathematische fysica gebruikt worden om deze resultaten te bereiken. Een referee schreef: “his thesis is one of the nicest I have ever seen”. 

Al op jonge leeftijd gaf Jan-Willem van Ittersum blijk van uitzonderlijk wiskundig inzicht. Zowel zijn bachelor- als masterscriptie, origineel werk dat resultaten van bekende wiskundigen generaliseert, heeft hij omgewerkt tot artikelen, die al bij eerste inzending zijn geaccepteerd en reeds gepubliceerd. Opvallend is ook zijn zelfstandigheid; het voorstel voor het onderwerp van zijn promotie heeft hij zelf opgesteld en vervolgens heeft hij een beurs weten te verwerven om het onderzoek uit te voeren. Daarin volgde de promovendus vaak een andere weg dan die door zijn promotores gesuggereerd.

Naast het onderzoek in het kader van zijn proefschrift, is hij op andere gebieden samenwerkingen aangegaan, wat heeft geleid tot nog een publicatie en drie bijna afgeronde preprints.

Jan Willem kreeg in 2013 de Jong Talent Aanmoedingsprijs van de Koninklijke Hollandse Maatschappij der Wetenschappen, en was winnaar van de KWG PhD prijs in 2021 op het online gehouden NMC 2021.

 

Tijdens NMC 2022 zal Jan-Willem een voordracht houden over zijn onderzoek.

In 2020 werd door de commissie Innovatie een marktonderzoek uitgevoerd onder meer dan 400 geïnterviewden over hoe de samenwerking tussen wiskundigen aan Nederlandse universiteiten en Hbo-instellingen en het bedrijfsleven kan worden geïntensiveerd. De conclusie was dat er een groot belang is om de samenwerking te intensiveren en dat er een gemeenschappelijke basis is van beweegredenen, obstakels en methoden om samen te werken. Gedurende het jaar 2021 ontwikkelde de commissie plannen om deze conclusies om te zetten in daadwerkelijke actie, hetgeen resulteerde in het plan om een transfercentrum op te zetten. Eind 2021 werd een businessplan gemaakt, en inmiddels is er een oprichtingsbestuur gevormd bestaande uit Vivi Rottschäfer (voorzitter), Alessandro Di Bucchianico, Johann Hurink (4TU.AMI) en Wil Schilders (PWN) teneinde stappen te zetten dit centrum verder vorm te geven. Gekozen is voor de naam Math4NL De bedoeling is dat er bij alle universiteiten en Hbo-instellingen een aantal medewerkers actief gaat meewerken aan de vorming van dit centrum. In volgende edities van de PWN Nieuwsbrief zullen nadere berichten volgen over de ontwikkeling van het initiatief.

In 2019 nam een aantal onderzoekers het voortouw tot het nationale initiatief ‘’AI and Mathematics’’, afgekort AIM. Hiertoe is een pamflet ontworpen, en ook een sessie georganiseerd tijdens NMC 2021 (zie https://mathematischcongres.nl/abstracts/aim/). Ook tijdens NMC 2022 zal er een sessie georganiseerd worden. Daarnaast is er het plan om op 9 en 10 juni (save the date!) een bijeenkomst te organiseren op het CWI, waarbij de nadruk zal liggen op AI binnen de verschillende wiskundeclusters en op interfaces tussen deze clusters. Christoph Brune (UT) heeft hiertoe recent een slide geproduceerd welke aangeeft welke onderwerpen binnen AI relevant zijn voor de verschillende clusters:

 

De Wiskunde e-brief meldt op zondag 23 januari dat er een sterke teruggang is in de keuze voor het profiel Natuur en Techniek op middelbare scholen.  In 2015 koos nog 19% van de leerlingen in havo 4 voor N&T en aan het begin van het schooljaar 2021-2022 was dat nog slechts 13%. Op het vwo was N&T in 2015 met een aandeel van ruim 36% het grootste profiel (mede door het Platform Beta Techniek dat aan het begin van deze eeuw veel geld kreeg van het ministerie, en o.a. een rapport dat streefde naar 1 op de 4). In 2021-2022 is dat aandeel gezakt tot onder de 29%. Daarmee werd zowel op havo als vwo het profiel Economie en Maatschappij (E&M) het meest gekozen profiel. De teruggang is zowel bij jongens als meisje te zien maar bij jongens tekent die teruggang zich het sterkst af. In de periode 2010-2015 koos 25% tot 28% van de jongens op havo voor N&T. Voor het schooljaar 2021-2022 is dat percentage gedaald tot minder dan 19%. Bij de meisjes nam de belangstelling in de periode tot 2015-2016 toe maar die belangstelling is nu weer gezakt tot het niveau van tien jaar geleden. Op het vwo was onder de jongens het profiel N&T een jaar of zes tot acht geleden behoorlijk populair. In 2014 werd N&T door bijna 47% van de mannelijke leerlingen gekozen. Nu, zeven jaar later, is dat percentage gezakt tot onder de 37%. De belangstelling voor N&T was bij de meisjes altijd al minder. In de periode 2013-2016 leek er sprake te zijn van een inhaalslag maar daarna ging die belangstelling weer bergafwaarts.

 

Voor meer informatie en een aantal grafieken, zie de wiskunde e-brief https://www.wiskundebrief.nl/.

Ionica Smeets en Jeanine Daems maakten jaren geleden (tot ongeveer 2010) furore met hun website ‘’wiskundemeisjes’’ (http://www.wiskundemeisjes.nl/). Een aantal jaren geleden zijn twee studentes (Caoimhe Rooney en Jessica Williams)  aan de universiteit van Oxford gestart met een soortgelijk initiatief: https://www.mathematigals.com/. Een leuke website, of, zoals ze zelf schrijven: ‘’….kwamen we tot een hechte band over onze passie om wiskunde toegankelijk te maken, de vele toepassingen ervan te promoten en meisjes aan te moedigen een loopbaan in bèta-technische vakken na te streven.’’ Inmiddels werkt Caoimhe bij Microsoft in de USA, maar de website is nog immer actueel en wordt goed bijgehouden.