|
Orakelen is een taal die ik afgelopen maanden probeerde te leren. Aangezien ik geen bijzonder talent heb voor vreemde talen of nieuwe vocabulaires, kost het enige inspanning om het nieuwe taalgebied te veroveren. En dat terwijl de lezer vermoedelijk denkt: waar wordt dat gesproken? Als het aan mijn opleiders ligt, klinkt de poëtische orakeltaal binnenkort boven de belangrijkste vergadertafels in Nederland.
Het leuke aan orakelen is dat je af en toe de gebruikelijke taalregels mag breken en ook nieuwe woorden mag introduceren; niet te vaak en schijnbaar begrijpelijk. De geheime boodschappen die je verstopt in een orakel moeten namelijk wel raak zijn, attractief voor de ontvanger en geschikt om een tijdje over na te denken.
Omdat ik een beetje een stuiterende leerling ben, kwam een van mijn eerste nieuwe woorden niet terecht in een orakel, maar in een grafiek. Bestaat mijn nieuwe woord echt nog helemaal niet? Jawel, in het onderwijs is mijn nieuwe visie op de wereld alweer gekaapt, voor een heel ander doel dan waarvoor het bedoeld is natuurlijk. Zo gaat dat nou eenmaal met woorden. De nieuwe vormen daarop geen uitzondering.
Gedragsverwachting - zo luidt mijn woord - wordt in het onderwijs ingezet als sturingsinstrument, want als je op de gang loopt, verwachten we van je dat je rechts loopt. Geformuleerd in de vorm: 'Ik houd mij aan de pleinregels.' BLEH, zegt nu de brave Jip, die zich vroeger aan alle geschreven en ongeschreven pleinregels heeft gehouden, behalve die dat je niet te lang mocht knikkeren tijdens de lunchpauze, omdat je dan geen tijd meer had om brood te eten - en teveel knikkers verloor aan knikkervriendje Nico.
En nou ga ik proberen te vertellen dat gedragsverwachting juist zo'n prachtige curve kent! Oplettende lezers hebben gezien dat de Van der Brugghenschool - waarvan ik bovenstaande gedragsverwachtingen leende uit de Matrix Gedragsverwachting - uitgaat van gedefinieerd gedrag. Dat doe ik nu juist niet. Mijn onderzoeksvraag was meer open. Dat sluit aan bij de orakeltaal, die je leert door onderzoeksvragen te stellen waar je juist nog geen antwoord op weet. En de vraag luidde: 'Welk gedrag verwacht je van je medemens?' Met als achterliggend vraagstuk: 'Is het wel handig om gedragsverwachtingen te hebben van anderen?' [Miniles orakeltaal tussendoor: Kort antwoord: nee, maar het is lastig te vermijden. Lang antwoord (nieuwe vraag!): wat is gedragsverwachting?]
Of je gedrag kunt voorspellen ligt - volgens de matrix van de school - aan de situatie. Daarnaast ontdekte ik dat het gedragsrepertoire van mensen die je nauwelijks kent, groter lijkt dan van mensen die je regelmatig ziet, bijvoorbeeld omdat het collega's zijn. Van die onbekenden weet je gewoon te weinig af om te kunnen voorspellen wat ze zullen gaan doen. De collega's en de verjaarsvisite laten zich relatief makkelijk voorspellen; ieder heeft zo zijn favoriete rol.
Maar wanneer je mensen echt goed leert kennen, dan zie je ook de kanten die verborgen blijven in het dagelijks sociaal verkeer en dan wordt het weer lastiger te voorspellen hoe ze reageren. Beter gezegd; een deel kun je goed voorspellen, maar het gedragsrepertoire schijnt groter, afwisselender en soms zelfs ronduit verrassend. Dat zijn dan goede vrienden en geliefden, die zich zo thuis voelen in jouw nabijheid dat je meer gedrag van hen ziet dan de rest van de wereld. Daar komt mijn ontdekking. en ik maakte er een mooie grafiek van (waar je binnen de lijnen naar hartelust mag schuiven met de vlakken): de gedragsverwachtingscurve.
Herken je de opgaande lijn niet? Dan is er reden voor twijfel: aan je vriendschappen of aan je zelfkennis.
|
Jip's venster op de wereld
